De Konik, een teruggefokte Tarpan

Buiten de Oostvaardersplassen zijn de meeste konikpaarden in ons land uitgezet in de uiterwaarden. Deze foto is uit de Ameronger Bovenpolder, de achtertuin van Amerongers, die wonen aan de zuidkant.

Hoop nog eens van dichtbij te kunnen meemaken dat een groep koniks vanwege stijgend rivierpeil van een eilandje bevrijd moet worden. De grandioze tv-beelden van de overtocht van een tachtigtal zwemmende paarden in het Friese waddengebied staat me nog vers in het geheugen. Het was wereldnieuws. Begin januari jongstleden verbaliseerde een inspecteur van de Dierenbescherming de eigenaar van konikpaarden. De kudde zat ‘ingesloten’ op een terp van de buiten zijn oevers getreden Waal bij Doornenburg. Verontruste recreanten en buurtbewoners hadden de inspecteur gealarmeerd. Het welzijn van de paarden was onverantwoord ingeperkt. Na een dag was het water weer gezakt, en bovendien verweerde de beheerder zich: ,,konikpaarden kunnen uitstekend zwemmen”. Eén paard was op eigen houtje naar een andere kudde bij het fort gezwommen en een dag later weer zwemmend teruggekeerd. Het venijn van de verbaliserende gezagsdrager zou zijn onvrede zijn de natuur teveel op zijn beloop te laten. Zoals bijna altijd vallen partijen daarbij snel in het snijdend zwaard hoe de natuur te beheren? Lijnrecht tegenover elkaar staan en elkaar niet de hand willen reiken. Niets vreemds voor een land dat een Partij voor de Dieren kent.

Konikpaarden zijn in ons land door natuurorganisaties geïntroduceerd om vrijelijk zonder verdere verzorging natuurgebieden te begrazen en daarmee het landschap in de gewenste staat te houden. Alle paarden, ook koniks, eten graag kort gras. Kijk maar eens hoe kaal een echt paardenweitje erbij staat. In de winter eet de konik ook droog riet. De konik op de foto vertoefde in het gezelschap van enkele galloways. De beide soorten grote grazers passen steeds beter in de beheersvisie van het groeiend arsenaal aan natuurgebieden, waar ons land zich met grote projecten als Natura 2000 en Ecologische Hoofdstructuur op inzet.

Tarpangenen

De konik komt van oorsprong uit Polen en Wit-Rusland. ‘Konjiek’ is paardje in het Pools. Koniks bezitten primitieve kenmerken, die teruggaan op de tarpan. Dit wilde oerpaard is eind 19e eeuw uitgestorven. In de eeuw daarvoor stond het resterend beschikbare fokmateriaal er al beroerd bij. Boeren kruisten hun gedomesticeerde paarden met gevangen tarpans uit de bossen en moerassen van de bekende toeristentrekpleister Bialowieza (wolven). Daarnaast werden de tarpans helaas ook bejaagd. Uit de kruisingen van tam en wild is de huidige konik ontstaan. In 1936 vorderde de Poolse overheid alle koniks die tarpangenen vertoonden. Doel was de oorspronkelijke tarpan terug te fokken. Dat selectieve fokprogramma heeft er toe geleid dat er nu een halfwilde kudde van ‘moderne tarpans’ in de Ameronger Bovenpolder loopt. Op grote open vlakte van de Bovenpolder was het me niet eenvoudig dit plaatje te kunnen schieten.

Tekst en foto: Kees de Kroon