De Porseleinzwam wint het met glans

Met een knipoog naar de oude slogan: 'Peli wrijfwas wint het met glans' trekt de porseleinzwam aandacht met haar reflecterende hoed. Zo mooi als geglazuurd kunstenaarskeramiek kan stralen. De zwam begint, zoals we van een paddenstoel verwachten met steel, bolvormige hoed en aan de onderzijde de plaatjes of lamellen. Geleidelijk aan dijt de hoed tot 4-10 centimeter en krijgt haar enigszins doorschijnende, slijmerige, grijswitte bovenzijde. Typerend is verder dat meerdere stelen vanuit één punt groeien.

Mijn paddenstoelengids (Tirion 2005) meldt weinig over de porseleinzwam. 'De lamellen zijn krijtwit, uiteenstaand en breed. De steel en het vlees zijn wittig'. Ze groeit op omgewaaide en in afbraak verkerende bomen. Meer zwammen helpen aan het afbraakproces van bomen, zoals de bekende harde tonderzwam.

' De porseleinzwam groeit ook in beuken, hoog in de lucht' geeft de gids aan. Heb met de overvloed aan foto's van de fotogenieke zwam op het web zelf bewijs kunnen vinden van eigen waarnemingen, dat de porseleinzwam hoog in de beuken groeit. Met dank aan de liefhebberij van publicerende amateur natuurfotografen, die hun foto's op het web zetten. De groeiplaats ligt dan aan de natte, schimmelige zijde van de nog levende boom. Daar waar de harde bast ruw en zwart geworden is door klimaatinvloeden. Mooi dat sporen vanonder de hoed op een liggende stam hoog in een boom in de buurt weer aanslaan. Bij weinig tekst in de paddenstoelengids, vind je die ook niet op het web; maar wel des te meer foto's. De spaarzame onderschriften bij de foto's zijn soms letterlijk gelijk. Maar weinig fotografen verdiepen zich in tekst.

Volle en vergane glorie

Oudemansiella mucida is vernoemd naar de Nederlandse paddenstoeldeskundige professor Oudemans (19e eeuw). De porseleinzwam is de enige uit het geslacht Oudemansiella die inheems is in Nederland en België. 'Mucida' verwijst naar de slijmerige, geglazuurde toplaag van de hoed.

Het glanzende, doorschijnende maakt deze paddenstoel eenvoudig herkenbaar. En dat in de treurende, afwachtende natuur in de herfst. Begin oktober hangen de bomen nog vol blad, maar aan het eind van de volgende maand zijn de straten weer schoon opgeruimd van de stapels bijeengeharkte bladhopen. Precies in die maanden bloeit de porseleinzwam in volle glorie. Alsof ze juist dan wil afsteken tegen de sombere omgeving. Het mooist doet ze dat als in de korte dagen de lage zon door de beukenbossen straalt en weerkaatst op het schotelvormig hoedje. Dat geeft iets sprookjesachtigs, als je er gevoelig voor bent. Want wie in Doorn woont denkt bij porselein al gauw aan de gedekte tafels in de eetzalen van Doorns beroemdste asielzoeker, die ruim twintig jaar Huis Doorn bewoonde. Wanneer daar het zonlicht door de ramen valt op het fletse porseleinen servies, voelt de bezoeker mogelijk even een aarzelende opluchting, even weg van de stoffige oude glorie in de vele vertrekken. Porselein in de natuur wint het dan toch met glans.

Tekst: Kees de Kroon

Foto: Wim Piet