‘Herindeling is niet positief geweest’

HEUVELRUG - De gemeente Utrechtse Heuvelrug bestaat vijf jaar. De gemeenten Amerongen, Doorn, Driebergen, Leersum en Maarn werden op 1 januari 2006 samengevoegd tot één nieuwe gemeente. In een artikelenreeks praat een aantal hoofdrolspelers over de totstandkoming van de nieuwe gemeente. Er wordt ook gekeken of de herindeling heeft opgeleverd wat ze er van hadden verwacht. In deze tweede aflevering is het woord aan Wim Doelman en Herman Postema van het Comité Herindeling Nee.

DOORN - Terwijl de herindeling van de Heuvelruggemeenten in 2004 steeds meer onafwendbaar lijkt, probeert een groep burgers deze op het allerlaatste moment te voorkomen. Eind 2004 wordt het Comité Herindeling Nee opgericht. In het comité spelen onder meer oud-CDA-raadslid Wim Doelman en Herman Postema uit Doorn een belangrijke rol.

Herman Postema herinnert zich het ontstaan van het Comité Herindeling Nee. Het comité ontstond nadat hij in De Kaap een ingezonden stuk had geschreven over de op handen zijnde herindeling. ,,Ik vond dat er over ons werd beslist, zonder ons. Het was een oproep aan de burgerij. ‘’ Naar aanleiding van het stuk ontving Postema een aantal instemmende reacties. ,,Vogels van heel verschillende pluimage vonden elkaar in hun verzet tegen de herindeling.’’ Het Comité Herindeling Nee werd opgericht

,,Het comité vond dat de stem van de bevolking onvoldoende was gehoord’’, stelt Wim Doelman. Hij was lid van het Comité Herindeling Nee. ,,Het draagvlak onder de bevolking was niet onderzocht.’’ Was dat wel gebeurd, dan had het anders kunnen lopen. Uit peilingen onder de bevolking in Driebergen en Leersum bleek dat een meerderheid van de bevolking tegen herindeling was.

Het comité wilde dat Provinciale Staten onder de bevolking van de vijf betrokken gemeenten ‘een objectief en representatief onderzoek’ zou uitvoeren naar het draagvlak voor de herindeling. Tot het moment dat aan het draagvlakcriterium was voldaan, moest de besluitvorming rond de herindeling worden uitgesteld, vond het comité. In korte tijd werden er 2200 handtekeningen ingezameld. Het doel was om bij de provincie een zogenaamd ‘burgerinitiatief’ te starten, maar Provinciale Staten verklaarden dit burgerinitiatief ‘niet ontvankelijk’. In december 2004 stemden Provinciale Staten in met de herindeling. Dat vier van de vijf gemeenteraden instemden met de herindeling - alleen Leersum was tegen - zagen Provinciale Staten als voldoende draagvlak.

In maart 2005 stemde de ministerraad in met het herindelingsvoorstel en in juni 2005 ging de Tweede Kamer akkoord. Enkele maanden later was de beurt aan de Eerste Kamer. Later bleek overigens dat Provinciale Staten het burgerinitiatief ten onrechte niet-ontvankelijk had verklaard, maar toen was de herindelingstrein al niet meer te stoppen.

Het Comité Herindeling Nee kwam pas laat in actie. ,,We wisten dat we mogelijk te laat waren,’’ vertelt Postema. ,,We hebben vertrouwd op de politiek.’’ Doelman vindt dat de politiek zich niet heeft gehouden aan de afspraak dat de bevolking zou worden gehoord. Toen duidelijk werd dat de afzonderlijke gemeenten het draagvlak voor herindeling niet meer zouden onderzoeken, kwam het comité in actie en werden de pijlen gericht op de provincie. ,,Wij dachten dat Provinciale Staten het herindelingsvoorstel zouden tegenhouden, omdat er geen draagvlak voor was’’, legt Doelman uit. Postema vult aan. ,,Maar de provincie vond dat er voldoende draagvlak was, omdat vier van de vijf gemeenteraden in meerderheid voor de herindeling waren.’’

Negatief

Ook na vijf jaar zijn Doelman en Postema negatief over de herindeling. ,,De argumenten vóór herindeling hebben niet voldaan. Ik kan niet zien waar het positief is geweest’’, vertelt Postema. ,,De afstand met de burger is groter geworden. Ik als simpele burger, herken mijn bestuur niet meer. Toen werd gezegd dat herindeling goedkoper zou zijn, maar de belastingen zijn omhoog gegaan. Toen werd gezegd dat de bestuurlijke kennis groter zou worden, maar er zijn nog nooit zoveel externe figuren ingehuurd die een ongelofelijke stapel met rapporten hebben geproduceerd. Er werd gezegd dat we als grote gemeente een grotere vuist zouden kunnen maken naar de provincie, maar daar merk ik helemaal niets van. ‘’

Het argument dat een grotere gemeente meer bestuurskracht zou hebben, gaat volgens Postema niet op. ,,Ik heb geen verbetering van de bestuurskracht kunnen ontdekken. Als je alleen al ziet wat er in de nieuwe gemeente aan expertise is ingekocht.’’ Wat wel goed werkt is de balie - front office - op het gemeentehuis. ,,Maar daarachter is het een puinhoop. Probeer maar eens een vergunning aan te vragen.’’ Doelman noemt enkele projecten die uiteindelijk veel duurder uitvielen, dan werd beloofd. ,,Hoe is het mogelijk dat het project Kerkplein leidt tot een verdubbeling van de kosten? Men heeft een verkeerde investering in de aula op de Nieuwe Algemene Begraafplaats in Doorn gedaan’’, vindt hij. ,,Die aula wordt nauwelijks gebruikt omdat die veel te duur is. En het huis van de burgemeester is met veel belastinggeld opgeknapt. Dat heeft weer tot een overschrijding geleid met vijftig procent.’’ Postema vult aan: ,,Er is in Nederland geen heringedeelde gemeente die lagere kosten heeft.’’

,,Mensen voelen zich niet verbonden met de nieuwe gemeente’’, constateert Doelman. ,,Er is geen identiteit voor inwoners van de Heuvelrug. De samenhang is er niet en komt er ook niet.’’

Hij signaleert dat de afstand tussen burger en bestuur groter is geworden. ,,Vroeger kende je alle raadsleden in het dorp. Je kon ze zo aanschieten als je boodschappen deed.’’ Postema is het daar mee eens. ,,De oude situatie was informeler. Vroeger was er een korte lijn naar het gemeentehuis. Nu zijn de afstanden enorm. Het college gaat wel op bezoek bij de burgers, maar wie gaat daar nou naartoe? Een oud vrouwtje in Overberg komt niet meer bij de gemeente.’’

Doelman heeft het over het ‘cocon-gedrag’ van raadsleden. ,,Men heeft zich geïsoleerd van wat er zich in de maatschappij afspeelt. Een eigen oordeel wordt niet meer ontwikkeld. We kennen ze niet meer. Raadsleden horen naar hun burgers te gaan’’, vindt hij. ,,De gemeenteraad is te volgzaam geworden. Ze behoren b en w kritisch te volgen. Herindeling laat de macht van de ambtenaren toenemen, waar de macht van de gemeenteraad afneemt.’’ De discussie over de bouw van het nieuwe gemeentekantoor is volgens Doelman en Postema een voorbeeld waaruit blijkt dat er niet wordt geluisterd naar argumenten. ,,Toen een raadslid het ontwerp ter discussie wilde stellen, mocht dat niet. Je kan zo een derde besparen op de kosten van het gemeentehuis’’, zegt Doelman. Omdat parttimers volgens hem geen aparte werkplek nodig hebben.

Een ander negatief gevolg van de herindeling is dat het opkomstpercentage bij de gemeenteraadsverkiezingen is gekelderd, stellen Doelman en Postema. ,,Het aantal zwevende kiezers en het aantal thuisblijvers neemt toe’’’, merkt Postema op. ,,Je hebt toch geen invloed. Het vertrouwen in de politiek heeft een deuk gehad.’’

,,Men weet al jaren dat fusies tussen gemeenten niet geslaagd zijn’’, stelt Doelman. ,,Deze hele fusie heeft de belastingbetaler tien miljoen euro gekost. Als er een wet zou zijn om na een evaluatie een niet succesvolle fusie terug te draaien, zou je moeten zeggen, ‘Draai het terug’.’’