Heuvelrug Natuurlijk: Duurzaam energieverbruik bij het haas

Duurzaam ondernemen is in. Het gaat meestal om energiebesparingen In hun warme paleiskantoren beijveren de grootste energieslurpers in het bedrijfsleven zich om hun goede bedoelingen te illustreren. Hoe heeft moeder natuur dat geregeld voor een dier, dat slechts een eenvoudig kuiltje heeft dat hem tot woning dient?

Van het ons bekende Europese haas zijn legio ondersoorten. Sneeuwhazen of alpenhazen, kleihazen of zandhazen: er zijn soms slechts minieme verschillen naar gelang het verspreidingsgebied en klimaatverschil. We beperken ons tot het haas op de foto uit een heggenlandschap op de Heuvelrug.

Warmteregulering

Bij een warmbloedig dier als het haas zijn de uitstekende lichaamsdelen als staart en oren in koudere streken kleiner dan in warmere gebieden. Oppervlakteverkleining vermindert bij koude de warmteafgifte. Het is maar goed dat een haas een dikke pels heeft, want er is ook een natuurregel dat zoogdieren in koude gebieden grotere afmetingen hebben dan in warme streken. Zelfs in ons land is er verschil in grootte tussen een duinhaas en een polderhaas. Dat komt dan weer, omdat (Huber 2004) een klein individu een verhoudingsgewijs groot buitenoppervlak heeft warm te houden, dus per kilo lichaamsgewicht meer energie moet produceren.

De bijzondere vorm van de oren, in jagerstaal lepels, heeft ook een warmteregulerende werking. Zoals te zien is liggen de lepels bij kou en bij warmte worden ze uitgezet en op de wind gehouden om het doorstromende bloed te koelen. Anders dan bij een hond met uitgestoken tong heeft de tong van het haas geen warmteregulerende functie. Beter is het hier kat en haas te vergelijken. Beide zijn uiterst hygiënisch. Ze toiletteren zich dat het een lieve lust is. Het haas gebruikt daarbij ook zijn achterpoten. De tweede functie van hun beider tong is het naar binnen ‘lepelen’ van water of melk. Indien er voldoende nattig gras of sappige kruiden zijn heeft het haas geen behoefte aan drinken. Drinkende hazen zijn nooit waargenomen, weleens een verdronken haas bij extreme droogte. Waarbij het de vraag bleef of de ongelukkige alleen maar verkoeling zocht.

Witte buik

Met zijn grijsbruine vacht heeft het haas een goede schutkleur. De witte buik lijkt in tegenspraak met de omgeving waar een haas zich wil verbergen. Toch is de witte onderkant juist het mooiste staaltje van duurzaam energieverbruik in de natuur. Donkere kledij trekt warmte aan en witte kleding kaatst warmte terug. Het is benijdenswaardig dat vrouwen in de zomer op kantoor volop lichte toiletjes mogen verkiezen en mannen in het donkere pak moeten blijven verschijnen. Dure Saoedi’s zijn helemaal te benijden met de keuze tussen een witte lange jurk of een wit pak.

Als het haas het hazenpad moet kiezen met een snelle vlucht over de warme grond komt zijn witte onderkant hem van pas. Als zijn buik zwart was zou hij door warmteabsorbering al te gauw uitgeput raken.

Tekst: Kees de Kroon

Foto: Jan van der Greef