Stenen gereedschap van minimaal 250.000 jaar oud gevonden in Leersum

LEERSUM Meike van Driel bracht vrijdagavond een bijzondere steen mee naar het archeologisch koffie-uurtje in de bibliotheek van Leersum. Steentijddeskundige Pieter Dijkstra stelde vast dat het om een 'chopping tool' gaat uit het vroegmidden-paleolithicum. Gemeentelijk archeologe Annemarie Luksen-IJtsma is enthousiast over deze zeldzame vondst in haar werkgebied.

Edith Hazelzet

Meike van Driel vond het oeroude gereedschap in mei in het Zuylesteinse bos. Ze neemt wel vaker stenen mee naar huis, vooral vuurstenen. ,,Bij deze steen had ik meteen het gevoel dat hij bijzonder was. Niet perse mooi, maar ik moest hem wel meenemen." Ze is blij dat ze haar intuïtie volgde. Als kind wilde Van Driel archeologe worden. Misschien droeg dit bij aan de herkenning; ,,Je kunt zien dat de steen bewerkt is. Zou het wat zijn, vroeg ik me af." Ze wist af van het maandelijkse archeologisch koffie-uurtje, dat Jos Rams enige tijd geleden in het leven riep, dus nam ze haar Leersumse stenen daar vrijdag mee naar toe. Steentijdkenner Pieter Dijkstra uit Veldhoven was door Rams uitgenodigd om stenen te determineren.

DATERING EN GEBRUIK Aafje Pieters-Rietveld, de Leersumse die afgelopen najaar een vierduizend jaar oude steentijdbijl vond in het bos, was er ook. ,,Het was de eerste steen die Meike uit haar Ikea-laatje pakte. Ze zei nog: ,Het is waarschijnlijk niks, maar ik vind hem zo leuk.' Vervolgens bleek het zo'n oud gereedschap te zijn. We vielen allemaal van onze stoel." Volgens expert Dijkstra is de 'chopper' een bewerkt stuk kwartsiet. Het stamt het uit het vroegmidden-paleolithicum en is tussen de 450.000 en 200.000 jaar oud: ,,Het is het eerste hakwerktuig van de homo erectus en later ook de Neanderthaler. Zo'n 'chopper' werd vooral gebruikt om botten te splijten voor het merg dat erin zat. Botmerg was hun basisvoedsel." Annemarie Luksen-IJtsma vult aan: ,,Een 'chopping tool' of hakgereedschap werd voor van alles gebruikt, waar we nu een bijl of mes of schaar voor gebruiken. Tenminste voor het grovere werk zoals vleesbewerking, het splijten van botten, het afhakken van takken en dergelijke." Ze is enthousiast over de vondst: ,,Het komt uit de tijd dat hier nog lang geen stuwwal lag. Elders in Leersum is een Neanderthalervondst gedaan, dus dat sluit aan. Hoe bijzonder dit is? Echt heel bijzonder! Niet uniek, maar wel bijzonder zeldzaam. Dit komt door de enorme ouderdom, maar ook door de kennis die je nodig hebt om zoiets te herkennen. Dat is echt een vak, dat Pieter Dijkstra als geen ander beheerst." Alleen in de Belvedère-groeve in Zuid-Limburg en de groeve van Kwintelooyen zijn volgens Dijkstra vergelijkbare vondsten gedaan.

ONWERKELIJK De 'chopper' is zeven centimeter lang, zes breed en ongeveer 2,5 centimeter dik. Meike van Driel schat in dat het voor de toenmalige gebruiker een flink voorwerp is geweest. ,,Het waren kleinere mensen, en ik heb zelf heel grote handen," aldus de voormalig Olympisch roeister. ,,Echt heel gaaf om iets in je hand te houden dat zolang geleden door een heel vroege mens is gemaakt en gebruikt. Gewoon onwerkelijk.' Dat zij oog heeft voor bijzondere stenen, bleek vrijdagavond nogmaals. Ze bracht ook een vuursteenkern mee uit hetzelfde bos. ,,Dat is wat overblijft van een vuursteen nadat er stukken vanaf zijn geslagen, die dan weer gebruikt werden als gereedschap zoals messen." Dijkstra voegt toe: ,,Deze kernsteen is relatief vers en tussen de zevenduizend en zesduizend jaar oud. Het feit dat Meike precies weet waar ze de stenen heeft gevonden, geeft de vondsten nog veel meer waarde. Zo'n kern kan komen uit een werkplaats. Er zou dus meer kunnen liggen, maar dat onderzoek laten we over aan de gemeentelijk archeoloog."

TIJDLIJN EN KOFFIE-UURTJE Ook de stenen bijl van vierduizend jaar oud gevonden door Aafje Pieters-Rietveld kwam vrijdagavond aan bod. Pieter Dijkstra bevestigde het tijdvak waaruit de bijl komt - de midden jongesteentijd - en vertelde daarnaast gedetailleerd hoe een dergelijke geslepen bijl werd gemaakt. ,,Hij stamt uit de tijd dat de jagers-verzamelaars boeren werden. In de grafheuvels in Gelderland zijn ook zulke bijlen aangetroffen." Verder bracht Aafje Pieters-Rietveld een vuursteenafslagje mee dat zij vond op de Utrechtse Baan. Dijkstra: ,,Deze is ouder dan die van Meike. Dat kun je zien aan het feit dat het gepatineerd is. Het behoorde toe aan een Neanderthaler." De bijzondere Leersumse vondsten zullen te zien zijn in de najaarstentoonstelling van 'De Tijdlijn van Leersum', die zal gaan over Leersum in het neolithicum. Pieter Dijkstra zal over een half jaar opnieuw te gast zijn in Leersum. ,,Ik kom graag weer, want ik vond het gewoon geweldig wat hier allemaal op tafel kwam!" Gemeente-archeoloog Annemarie Luksen-IJtsma probeert iedere keer aanwezig te zijn bij het archeologisch koffie-uurtje, dat elke laatste vrijdag van de maand van 19:00-20:00 uur plaatsvindt in de bibliotheek van Leersum. ,,Ik vind het zo'n leuk initiatief. Het is elke keer weer een verrassing wat er gaat gebeuren. En het is een laagdrempelige en gezellige manier om mensen te ontmoeten, die net als jij interesse hebben in archeologie."