Ingezonden: 'De goede samenleving'

De zondagse winkelopenstelling houdt de gemoederen bezig op de Utrechtse Heuvelrug. Bij verrassing nam de gemeenteraad op aandringen van het grootwinkelbedrijf in de afgelopen zomer het besluit een proef te startten, die eind december zou aflopen. Nu die termijn verstrijkt lijkt het erop dat -zoals een plaatselijk politicus het me zei- 'in een onomkeerbaar proces' de zondagse winkelopenstelling wordt geïntroduceerd. En intussen is van een fundamenteel gesprek over de consequenties van de maatregel nauwelijks sprake geweest.

Voorstanders ervan pareren met een beroep op individuele vrijheid de tegenstanders. Het lijkt te gaan om een oude ethiek tegenover een nieuwe tijd. Maar er is -denk ik- meer aan de hand. Er blijven belangrijke kwesties onder de oppervlakte, zoals de vraag naar de goede samenleving.

Hoe ziet de goede samenleving eruit? Politici weten uit eigen ervaring dat billijke keuzes soms moeizame afwegingen en tegendraadse besluiten vragen. Op autosnelwegen màg bijvoorbeeld in principe 130 worden gereden, maar omwille van de volksgezondheid en milieu is dat bepaald niet altijd wenselijk. Dus zijn er gemeenten die er voor kiezen het maximale niet te willen. Van burgers, in dit geval automobilisten, mag gevraagd worden omwille van het gezamenlijk welzijn individueel iets op te offeren of na te laten.

Dat geldt ook met het oog op de zondagsopenstelling. De fundamentele vraag moet in dezen zijn: op welke manier dient dit plan onze samenleving? Dat is iets anders dan: dient dit voorstel de economie? Wiens economie wordt er eigenlijk gediend? En wiens welzijn is er in het geding? Dient het de inwoners van de Heuvelrug in hun economische rollen van consument of middenstander, werknemer of werkgever?

De in opdracht van de gemeente uitgevoerde enquête lijkt heldere taal te spreken: consumenten zien openstelling als een goede bijdrage aan hun zondagsbeleving en kleine middenstanders zien zich voor een duivels dilemma geplaatst. Het gemeentebestuur kan zich nu focussen op de veronderstelde belangen van consumenten en kleine middenstanders en grootwinkelbedrijf in de afweging tussen een 'ja' of 'nee' inzake de zondagsopenstelling. Maar dat is maar een detail - en wie zich daarop richt, ziet iets over het hoofd. Het gaat bij dit besluit ook om de waarde die we met het oog op een goede samenleving zien in het onderscheid tussen werkdagen en rustdagen. Remmelt Veenstra en Klaas-Jan Koelewijn, de eigenaren van de lokale supermarkt in Leersum, hebben dat beter begrepen dan hun collega's in het grootwinkelbedrijf elders. Zij raadpleegden hun personeel en concludeerden dat één dag in de week niet hoeven rennen en vliegen, één dag in de week rust heel veel waard is. Ook anderen in de detailhandel lieten, omdat zij zich in deze crisistijd steeds meer onder druk gezet voelen worden, duidelijk dit geluid horen.

Een besluit om het onderscheid tussen rust- en werkdagen met het oog op de detailhandel te laten varen is radicaal in zijn consequenties en daarom is het zorgelijk dat in de argumentatie voor het voorstel niets terug is te vinden dat verhindert ook op andere deelgebieden van de samenleving het onderscheid tussen werkdagen en rustdagen op te heffen. Laat me het scherp stellen: waarom besluit de gemeenteraad nu niet dapper en doortastend in één keer om de gemeentelijke kantoren ook op zondag door te laten werken? Er zijn vast wel burgers die het op prijs zouden stellen op zondag bij de afdeling burgerzaken of andere diensten aan te kunnen kloppen!

Kortweg: verlengen van de proef draagt niet bij aan het bereiken van de doelstellingen ervan. De motieven tot verlenging zijn oneigenlijk. Dan: naarmate men er meer aan gewend is dat winkels op zondag open zijn, wordt het moeilijker om de maatregel terug te draaien en wordt de druk op kleine ondernemers om toch 'mee te gaan' teneinde omzetverlies tegen te gaan groter. Tenslotte: als het gaat om een goede, billijke samenleving voor alle burgers, is de vraag naar de grenzen van ieders inzet èn rust geen achterhaalde, uit lang vervlogen tijd, maar altijd actueel. Juist ook met het oog op gezamenlijk welzijn.

Pieter Goedendorp

protestantse gemeente Michaëlkerk Leersum