2,5 millennium oud en nog steeds actueel

In het bijna 2.500 jaar oude boek De Pelopponesische Oorlog beschrijft de Griekse historicus Thucydides de allesverwoestende strijd tussen de steden Sparta en Athene. Van de hand van de Doornse oud-docent klassieke talen Wolther Kassies is nu een nieuwe vertaling op de markt. Het eeuwenoude boek heeft volgens hem nog steeds actualiteitswaarde. ,,Bij het vertalen moest ik regelmatig denken aan de meedogenloze oorlog in Syrië.”

door Wimco in ’t Veld

De 80-jarige Kassies heeft in de loop der jaren heel wat leerlingen uit de regio onderwezen in het klassieke Grieks en Latijn. Van 1960 tot aan 1992 stond hij voor de klas bij het Revius Lyceum in Doorn. Toen hij drie jaar leraar was, promoveerde hij op de Griekse komedieschrijver Aristophanes. Deze auteur leefde in de vijfde, begin vierde eeuw voor Christus, een periode die de classicus altijd nog steeds zeer interesseert.

,,In Griekenland is in die periode een aantal belangrijke ontwikkelingen in gang gezet. De medische wetenschap is toen min of meer uitgevonden, de filosofie ontstond en ook het debat. Er werd gediscussieerd over problemen die nu nog steeds actueel zijn. Dat geldt ook voor de debatten in Thucydides’ boek, dat stamt uit dezelfde tijd.

In het boek staat een scène waarin vertegenwoordigers van het kleine eilandje Melos discussiëren met Athene. De Meliërs weigeren zich te onderwerpen aan de machtige stad, en betogen dat ze het recht hebben om zelfstandig te blijven. De Atheners beredeneren dat zij als supermacht, in het belang van hun eigen voortbestaan, het recht hebben om kleinere gebieden hun wil op te leggen en te veroveren. Dat doen ze dan ook in 416. Dezelfde argumentatie hanteerden superstaten als de VS en de Sovjet-Unie in de Koude Oorlog. De grote landen wensten een eigen invloedssfeer en eisten dat alle kleine omringende staatjes deden wat ze werd voorgeschreven.”

Woordenboeken

Na zijn promotie in ’63 bleef Kassies zich verdiepen in klassieke teksten, maar pas sinds zijn pensionering is hij complete werken gaan vertalen. De Pelopponesische Oorlog is het vierde op zijn cv. Het is, zoals dat heet, een kloek boek van bijna duizend pagina’s, commentaar en noten meegerekend. De Doornaar heeft er zes jaar aan gewerkt.

,,Mijn vak wordt al sinds de renaissance beoefend. Dus ik kon bij de vertaling beschikken over de nodige commentaren. Ook zijn er uitstekende woordenboeken, maar ik beheers de taal goed, dus ik hoefde er niet de hele dag in te bladeren. Alleen voor sommige woorden met meerdere betekenissen.”

Thucydides legt met zijn boek de fundamenten voor de moderne geschiedschrijving. Hij was de eerste die de historie wetenschappelijk benaderde en kritisch onderzoek deed, aldus Kassies. ,,Hij omschrijft de Pelopponesische Oorlog als de grootste oorlog ooit. Daarmee doelde hij niet alleen op de duur ervan – van 431 tot 404 voor Christus – maar ook op de impact van het geweld op de mensen en het land. De morele ontaarding en de nietsontziende wreedheid die verergerden naarmate de oorlog zich langer voortsleepte, komen in het werk duidelijk naar voren.”

Chemische wapens

,,Bij het vertalen moest ik regelmatig denken aan de meedogenloze oorlog in Syrië. Het begint met beschietingen en loopt uiteindelijk uit op het gebruik van chemische wapens. Die hadden ze gelukkig niet in de oudheid, maar De Pelopponesische Oorlog laat zien dat mensen door de oorlog nog barbaarser worden dan ze al zijn. Dat is wel een universele waardheid in het boek.”

Toch is het niet alleen wapengekletter dat in het boek wordt beschreven. Thucydides neemt er tal van redevoeringen in op, met als doel de motieven van de strijdende partijen te belichten. De beroemdste daarvan is de toespraak van Pericles, die een lofrede houdt op de democratie, een concept van Atheense makelij. Ook de wat luchtiger uitweidingen die Thucydides zich veroorlooft, maken het boek anno 2013 nog steeds de moeite van het lezen waard, meent Kassies.

De Pelopponesische Oorlog verschijnt bij Uitgeverij Athenaeum en kost 54,95 euro.