Lieveheersbeestje is niet zo aardig als het lijkt

Naast de meikever behoort het lieveheersbeestje tot de bekendste kevers in ons land. Het stippelige kevertje komen we in de zomer in de natuur tegen. Ook ‘s winters binnenshuis wel eens. Iedere waarneming overkomt me als een bezinningsmoment, een korte fixatie op een van de kleinste radertjes van de almachtige natuur. Harde en zachte eigenschappen in nog geen centimeter lang lijfje. Vraatzuchtig in hun eetgedrag van bladluizen, maar tegelijk nuttig in de biotuinbouw om de luizen zonder chemische middelen te bestrijden. Verder neemt het ook plantaardig voedsel tot zich.

Ontwerpfoutje

Het lieveheersbeestje is ook het symbool voor acties tegen zinloos geweld. Dit begrip werd in deze betekenis in 1997 geïntroduceerd door een Friese politiefunctionaris. Bangma schreef naar aanleiding van de dood van Meindert Tjoelker op 13 september in het uitgaanscentrum van Leeuwarden een ingezonden brief in de Leeuwarder Courant. Hij deed daarin een oproep om de volgende vrijdag massaal samen te komen om ’s avonds om elf uur één minuut stilte in acht te nemen.

In stedelijke voetgangersstraten stap je soms over een tegel met een lieveheersbeestje. Het heeft zeven stippen. Bij het ontwerp is helaas wel een schoonheidsfoutje gemaakt. Overigens verklaarbaar. Algemeen staat een lieveheersbeestje voor een bolrond rood dekschild met stippeltjes. Het zevenstippelig lieveheersbeestje heeft echter een meer halfeivormig lichaam, zoals de foto toont.

Zevenstippeltje komt het meest verbreid in ons land. Het is één van de circa dertig ondersoorten van de ‘stippenfamilie’ van het geslacht Coccinella. Wanneer de natuur ontwaakt, kruipt ze uit haar winterkwartier en paart. De zorgzame moeder legt haar 400-700 eitjes op bladluisrijke plekken. Tot in de zomer groeit het leger van de gulzige larven tot vette rupsen, zich daarna, herhaaldelijk vervellend, omvormen tot een pop.

Giftonnetje

In tegenstelling tot het ‘lieve’in haar naam heeft het beestje een afschrikkend verdedigingswapen. Wanneer je met een stokje zachtjes op het bovenschild drukt scheidt het een bitter kwalijk riekend geurtje af. Vogels, die dit reflexbloed proeven laten hun buit onmiddellijk vallen. Is maar goed ook voor sommige zangvogelsoorten. Het vieze goedje dat de zevenstippel uitscheidt is bijvoorbeeld giftig voor koolmeesjonkies.

De benaming lieveheersbeestje gaat terug naar de tijd dat de Germanen in Europa tot het Christendom werden bekeerd. De prachtige Germaanse godinnennaam Freyafugle kon natuurlijk niet meer en werd verchristelijkt tot lieveheersbeestje ook wel onzelievevrouwebeestje. De vrouwelijke vorm leeft voort in het Duitse Marienkäfer en het Engelse ladybird. In het Frans bestaat naast coccinelle dan weer ‘beestje van de goede God’. God altijd met een hoofdletter leerden we vroeger op school. En de briefaanhef ‘Geachte heer’ altijd met een kleine letter, want de enige Heer die je met een hoofdletter schrijft, schrijft nooit terug.

Tekst: Kees de Kroon

Foto: Jan van Beek