Bosbessen oogsten uit de natuur

Een tachtiger uit hartje Veluwe vertelde me dat hij als kind in de oogsttijd van de vossenbessen van thuis uit verplicht werd iedere dag vier kilo vossenbessen te plukken. Hij deed dat het liefst ’s-morgens vroeg vóór hij naar school ging, dan was hij er maar van af. Het was heel gewoon in die tijd dat klasgenootjes na schooltijd nog enkele uren samen bessen plukten op de heidevelden naast het dorpsschooltje.

De vossenbes of rode bosbes kan tot ver in november geoogst worden. Vaccinium vitis-idaea lijkt op een kleine cranberrie en is er ook familie van. De vossenbes is een echte bodembedekker, maximaal half zo groot als de blauwe bosbes. In de oostelijke provincies is de blauwe bosbes algemeen, terwijl de rode bosbes alleen op zure bosgrond gedijt. Vrij algemeen op de Veluwe, maar zeldzaam daarbuiten. Op de Utrechtse Heuvelrug ken ik slechts één vindplaats van de vossenbes.

Allemansrecht

De rode bosbes sla ik hoger aan dan de blauwe. Niet alleen vanwege de friszure smaak. De vossenbes rijpt vanaf eind september tot in november van wit tot helderrood. Bovendien kun je de kleine trosjes aan de top van het takje tegelijk in de hand pakken. Een beetje plukker kan op het goede oogstmoment tot 1,5 kilo per uur halen. De blauwe mag dan wel groter zijn, het schiet niet op met die individueel groeiende bessen.

De benaming vossenbes kan iedere frequente wandelaar in de Veluwse bossen en velden zelf ondervinden. Op de wandelpaden droppen vossen graag hun uitwerpselen. In het najaar vallen daarbij de onverteerde rode bosbessen in de keutels op. In warme zomers bloeien de witte klokvormige bloempjes van de rode bosbes zowel in mei/juni als in september. De eerste oogst is maar een schijntje van de tweede.

De vossenbes is een gewaardeerde vrucht bij wildgerechten. In meer wildrijke streken als Duitsland en Scandinavië is de bosbes traditioneel bijgerecht bij wildschotels. In Scandinavië bestaat het ‘allemansrecht’, dat wil zeggen dat de bosbessen op alle publieke én private terreinen vrij geplukt mogen worden.

Beide bessoorten staan bekend om hun hoge concentraties aan vitamines. De rode bes werkt cholesterolverlagend en is ook werkzaam tegen reuma. De friszure smaak van de ‘rode’ duidt op een hoog gehalte aan ascorbine. Uit ervaring is me bekend dat teveel consumptie tot constipatie lijdt. Meekoken van enkele leerachtige blaadjes van de ‘rode’ is overigens niet zo’n punt want ze bevatten stoffen tegen nier- en blaasinfecties.

Googelend vond ik in een horecavakblad uit 2000: nu (oktober) tijd om vossenbessen te kopen. ‘De harde rode bessen doen het goed in compote, ijs en jam. Met name rond kerst is de vraag naar de rode bes groot. Nu is er vrijwel geen afname en zijn ze dus aantrekkelijk geprijsd. zo rond de Fl. 12,50 per kilo. Tot kerst kan de prijs met 100 procent stijgen’. Tenslotte volgt het mengrecept 1 kg bessen op 1 kg geleisuiker. Die verhouding is beslist belangrijk weten we uit jarenlang huiselijk vruchtgebruik.

Tekst en foto: Kees de Kroon