Oud Maarsbergen in kaart gebracht

MAARSBERGEN Hoe hebben mensen geleefd, wat voor voetsporen hebben ze nagelaten? Als onderzoeker wil Herman Postema terug naar de oorsprong. Hij heeft Maarsbergen in kaart gebracht, iedere boerderij, iedere bewoner heeft hij opgezocht in talloze archiefstukken. ,,Het is een kwestie van losse puzzelstukjes aan elkaar leggen. Net zo lang tot je een kader krijgt. Ik wilde zo dicht mogelijk bij de mens komen."

Monique José Timmermans

,,Het is fascinerend dat er bijna 1000 jaar mensen op een bepaalde plek hebben gewoond, het leukste is om die mensen terug te vinden." En dat is voor een dorp als Maarsbergen lastig. De eerste vermelding dateert uit 1134, de eerste Maarsberger die Postema terugvond kwam van Groot Haksvoort en kreeg in 1333 een boete. ,,Dat is dan ook precies het enige wat ik weet."

Tussen 1440 en 1517 zijn er geen gegevens van de aparte boerderijen over bijvoorbeeld belastingen. De toenmalige eigenaar van nagenoeg het hele dorp - de Abdij van Berne - betaalde centraal."

DORPSARCHIEF Maarsbergen heeft pas sinds de 19^e eeuw een eigen kerkelijke gemeenschap, er was geen dorpsbestuur of school in het dorp en daardoor is er nauwelijks sprake van een dorpsarchief. In de bronnen die er wel zijn in omliggende gemeenten of in de Abdij van Berne worden vrijwel geen achternamen gebruikt. ,,Alles bij elkaar was het best een uitdaging."

BRONNEN Verpachtingsakten, koopcontracten, belastingregister en soms een boedelscheiding bij uitkoop van kinderen zijn de bronnen waar Postema de informatie heeft gevonden. ,,Door alle stukken over te typen vanuit het oud schrift krijg je steeds meer verbanden te zien en ga je mensen plaatsen. Helaas zie je daarin niet hoe de mensen hebben gedacht, hoe ze geleefd en lief gehad hebben."

DORPSGEMEENSCHAP Een hechte dorpsgemeenschap bouwen is voor de Maarsbergers geen prioriteit geweest. ,,Het was bittere armoede. De grond was eigenlijk ongeschikt voor landbouw en veeteelt, de moestuin bracht amper eten op. Een uitloper van de Zuiderzee zorgde ervoor dat het te nat was, pas in de 11^e eeuw daalde het waterpeil wat."

VERWOESTINGEN Het meest opvallende in de geschiedenis dat Postema nu heeft aangetoond, is dat het dorp iedere eeuw is verwoest door brand (13^e eeuw) of oorlogen (15^e tot en met 17^e eeuw). Dan gingen de inwoners op de vlucht en ze kwamen weer terug. Waarom? Dat vraagt Postema zich af. ,,Dagboeken waaruit je persoonlijke overwegingen kunt halen zijn er niet. Er was geen school, dus generatie na generatie leerde niet te lezen of schrijven. Men was te arm om kinderen naar Woudenberg of nog liever naar Doorn te sturen."

BOERDERIJEN Gebruikelijk is om de historische gegevens te presenteren op basis van percelen grond of genealogisch. ,,Ik heb er voor gekozen de boerderij zelf als uitgangspunt te nemen, om zo dicht bij de bewoners te komen. Door ze in hun huis te plaatsen zie je beter hoe ze leefden." De informatie is voor iedereen toegankelijk via de website www.historischehuizen.nl. Begin volgend jaar ligt het boek 'De erfenis van ridder Fulco' in de boekwinkels van Maarn en Doorn. Het is nu al in de voorverkoop.