Conflicten zijn ook een soort kunst

HEUVELRUG Een slordige dertig huizen bijeen in het bos is weinig, maar het is toch een woonwijkje. Ik woon in zo’n klein wijkje midden in het weelderig groen van de Utrechtse Heuvelrug. Het is er erg rustig, je kunt er goed werken aan kunst en cultuur en doorgaans gaat men er ook heel ontspannen met elkaar om. Want, iedere bewoner is ervan overtuigd: hoe kleiner de enclave -want dat is het- hoe meer je op elkaar aangewezen bent.

Saamhorigheid is een woord dat wil zeggen dat een groep mensen zich in gevoel en gedrag één voelen en als zodanig elkaar bejegenen. Geen probleem als ook de belangen een gezamenlijk doel betreffen. Maar, in mijn miniwijkje lijkt het nu politiek Den Haag wel: men kan het niet eens worden over het laten verdwijnen of verkopen van gezamenlijk bezit.

Vanuit mijn krachtig verdedigde ‘bufferzone’ -genaamd -‘ik bemoei mij nergens mee’- zag ik plotseling een sterke overeenkomst met de kunstwereld.

Van oudsher is dat wereldje soms een moeras van conflicten. Kunsthandelaren die elkaar vliegen afvangen, conservatoren in musea die strijden om de eer van een vondst of publicatie en op nummer één van de lijst staan de kunstenaars zelf. Niet allemaal natuurlijk; maar, egocentrisch als de kunstenaar doorgaans is, meet menig kunstenaar zich een soort goddelijke status aan. 

Die kunstenaars zijn vrijwel altijd collectioneurs van eigen werken; het werk van andere kunstenaars bestaat voor hen slechts bij de gratie van vergelijkingsmateriaal om aan te duiden hoe uitstekend hun eigen kunst wel niet is. Zelden of nooit kwam ik in mijn inmiddels lange carrière kunstenaars tegen die ook kunst van anderen verzamelden. Jammer, kunst verzamelen als kunstenaar is zo makkelijk: meestal kun je ruilen met een gesloten portemonnee.

Uit vroegere eeuwen zijn ook kleine en grote incidenten bekend, ontstaan uit jaloezie en egocentrische trekjes. Zo had de 17de eeuwse bloemenschilderes Maria van Oosterwijck een leerling, Willem van Aelst, die minstens net zo goed kon schilderen als zijzelf. Veel moeite had hij er niet mee en gelukkig maar want hij was lui en kwam te laat op de les. Voor straf kreeg hij een ‘kerfstok’ waarop zijn lerares een streepje zetten als het weer gebeurde! Conclusie: Maria van Oosterwijck was jaloers op haar leerling die het wel eens verder kon schoppen in de kunst dan zijzelf! De geschiedenis bevestigde dat ijver niet altijd loont: Willem kreeg een grotere vermaardheid. 

In het begin van de 17de eeuw is het thema rivaliteit mooi verbeeld in een prent waarop twee kunstenaars uit de Griekse oudheid -Zeuxis en Parrhasius (ca 5de eeuw) – een schilderij maakten. 

Het naturalisme in de kunsten werd in de Oudheid erg gewaardeerd en dus deden beide schilders erg hun best zo natuurgetrouw te schilderen. Maar de wedijver lag op de loer: Zeuxis schilderde een jongetje met een tros druiven. Dat deed hij zo goed dat een levensecht vogeltje trachtte de druiven van zijn doek af te pikken. 

Parrhasius schilderde een gordijntje dat bij wijze van spreken zijn werk bedekte en Zeuxis nieuwsgierig maakte naar het resultaat. Hij probeerde het gordijntje open te trekken. Maar, het gordijntje wás het schilderij en Zeuxis was erin gevlogen waarop Parrhasius riep dat hij de beste schilder was.

Reageren? Mail naar kunstenvliegwerk@caiway.nl

door Nicole van der Schaaf