Vergeten squadron uit vergeten oorlog

DRIEBERGEN In het Museum Militaire Traditie (MMT) in Driebergen is sinds 6 juli een wisseltentoonstelling over oorlogsvlieger Guus Hagers (1914-1952). Hagers was vlieger in de Militaire Luchtvaart (ML) van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) in de periode 1941-1949. Deze 'Luchtmacht' heeft zich in 1942 onder andere met verouderde Glenn Martin-bommenwerpers wanhopig tegen de Japanners te weer gesteld. Tevergeefs.

John de Vries

Na de KNIL- capitulatie werd in 1943 in Australië, waarnaartoe Hagers en zijn kompanen waren uitgeweken het 18th Netherlands East Indies Squadron opgericht, dat met B25-bommenwerpers onder het commando van de Royal Australian Air Force opereerde. Dit squadron voerde tussen 1943 en augustus 1945 maar liefst 1900 vluchten uit: ,,Hagers was daar de allerbeste vlieger", zegt tentoonstellingsontwerper Goos Hageman.

Oorspronkelijk was Hagers helemaal geen vlieger: ,,Hij had een onderwijzersakte, maar het vliegen trok hem zo aan, dat hij zich in 1940 als kortverbandvrijwilliger bij de ML meldde." Daar vloog Hagers op een Glenn Martin-bommenwerper. Tijdens tijdens een actie tegen de Japanners in 1942 werd hij neergeschoten, maar overleefde. Goos Hageman is overigens rondleider in het Nationaal Militair Museum, waar zijn aandacht werd gewekt voor het 'verhaal' achter Guus Hagers.

LOGBOEKEN Samen met MMT-vrijwilligers René van Duist en Olof van Baarzel vertelt hij die geschiedenis in tekst, beeld en geluid in de tentoonstelling, die een interessant overzicht geeft van de activiteiten en de persoon van de vlieger. Dat gebeurt onder andere op basis van diens persoonlijke vliegerlogboeken, al jaren in het bezit van het MMT. ,,Hagers was een geboren vlieger en werd niet voor niets uitgezocht om de gevaarlijkste klusjes op te knappen", zegt Hageman.

Hagers voerde, nadat hij in 1942 in Australië was aangekomen, een groot aantal levensgevaarlijke missies uit: onder andere aanvallen op Japanse militaire bases in het bezette Nederlands-Indië en verkenningsvluchten boven het ook bezette Nieuw-Guinea: ,,Levensgevaarlijk, want het vliegbereik van de B25, waarmee hij inmiddels vloog, was begrensd en het territorium van Nieuw-Guinea gigantisch en onherbergzaam. En bij zijn verkenningsvluchten lag hij ook voortdurend onder Japans vuur."

INVASIE Hagers acteerde in opdracht van de NEFIS, de Netherlands Forces Intelligence Service, onder bevel van kapitein Spoor, de latere KNIL-opperbevelhebber tijdens de politionele acties tussen 1946 en 1949. Het Amerikaanse Vijfde Leger was de invasie van Nieuw-Guinea aan het voorbereiden: ,,Hagers maakte voor de Amerikanen tijdens de geheime verkenningsvluchten vanaf Merauke (de enige niet door de Japanners bezette plaats op NNG) foto's van de binnenlanden van dit Vogelkopeiland. Hij heeft dus wezenlijk bijgedragen aan de herovering daarvan. Verder vloog hij voor de NEFIS ondersteuningsmissies. Na de capitulatie van Japan volgden de politionele acties. Daar zorgde het 18e squadron, nu 16e genoemd, voor luchtsteun aan de landmacht. ,,Hagers nam deel aan de bomaanval op het vliegveld van Djokjakarta, in handen van de Indonesische vrijheidsstrijders. Nederlandse mariniers-parachutisten sprongen daar om de op dit vliegveld aanwezige latere president Soekarno te arresteren."

102 MISSIES In 1949 werd Hagers gedemobiliseerd. Uiteindelijk vloog hij 102 missies, vaak als vluchtleider, meer dan wie ook, maar: ,,Een Militaire Willemsorde kreeg deze held nooit. Twee maal het Vliegerkruis en eenmaal het Bronzen Kruis waren zijn hoogste onderscheidingen."

Onbegrijpelijk, vindt Hageman. Daarom is hij blij, dat hij in het MMT de ruimte heeft gekregen om voor de eerste keer in de geschiedenis eer te betonen aan een bescheiden man, die nooit een hogere rang dan die van luitenant heeft geambieerd. ,,Hij wilde alleen maar vliegen."

Dat vliegen is hem uiteindelijk fataal geworden. Hagers heeft na zijn demobilisatie in de burgermaatschappij nooit meer echt zijn draai kunnen vinden. Hij emigreerde naar de Verenigde Staten vond daar werk als 'spuitpiloot'. Dat in Oregon gevaarlijke werk heeft hij met de dood moeten bekopen.

Enkele jaren geleden hebben Charles den Tex en Anneloes Timmerije onder de titel 'Het vergeten verhaal van een onwankelbare liefde in oorlogstijd' een roman over het leven van Guus Hagers geschreven, waarin ze niet alleen het feitelijke verhaal vertellen van de vlieger Hagers, maar daardoorheen ook de geschiedenis van de 'onwankelbare' liefde van Guus Hagers voor zijn tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië geïnterneerde geliefde Lienke.

STAALTJE DURF Die 'bezocht' hij tijdens haar internering met zijn B25-bommenwerper. Boven het Jappenkamp, waar zij was opgesloten, riep hij via de luidspreker haar naam. Een staaltje van durf. Een filmregisseur zag brood in dit verhaal voor een speelfilm. Dat bleek een brug te ver. Maar een andere tv-regisseur bereidt voor 2020 een documentaire over Hagers voor. ,,Het zegt iets over hoe men langzamerhand tegen Hagers' prestaties aankijkt", zegt Goos Hageman. En terecht, vindt hij: ,,Guus Hagers verdient het om niet in het vergeetboek terecht te komen".