In het puin van het getto

MAARN – In herinneringskamp Westerbork het boek ‘In het puin van het getto’, het concentratiekamp Warschau gepresenteerd van de Maarnse Helma Coolman en haar NOS-collega Pauline Broekema: ,,Een onbekend kamp. We hebben gezocht naar overlevenden, portretten gemaakt van hoe mensen verder zijn gegaan”, vertelt Coolman, die de meeste interviews voor haar rekening nam.

door: Monique José Timmermans

Coolman is haar hele leven al bezig met de Tweede Wereldoorlog. ,,Mijn ouders hebben de oorlog als volwassenen meegemaakt in het noorden van Groningen. Een plek waar bombardementen waren en onderduikers. De gevolgen van de Holocaust. Mensen die zulke verschrikkelijke dingen hebben meegemaakt en de veerkracht hadden om weer door te leven. Dat inspireert mij. Het geeft energie en hoop.”

En zo werd Coolman gefascineerd door een reportage waar zij voor het NOS journaal van 4 mei vorig jaar aan meewerkte. ,,Pauline Broekema had een verhaal gehoord over een man uit Winschoten die in de oorlog was omgekomen in een concentratiekamp in Warschau. Een plaats die niet bekend is als concentratiekamp.”

Het verhaal was niet afgerond met de reportage. ,,We wilden verder zoeken en kregen ook van buitenaf signalen dat we door moesten gaan.” Broekema stortte zich in de archieven en Coolman sprak met mensen. Uit de zoektocht komt Charly Blaser uit Middelburg naar voren. Hij blijkt onder een nieuwe naam - Shaul Sadan - in Israël te wonen. ,,Terwijl wij hem zochten, bleek hij heel dichtbij. In het Veteraneninstituut in Doorn heeft hij vorig jaar zijn kunst ‘Fractal Art’ geëxposeerd.”

In Israël heeft Coolman Shaul Sadan gesproken. ,,Indrukwekkend en emotioneel, ik mocht hem alle vragen stellen.” Toch is deze Sadan niet de hoofdpersoon in het boek. ,,Hij was in de oorlog te jong om het verhaal te kunnen structureren. Het zijn vooral de indrukken van de situatie die hij zich herinnert.”

De rode draad is Willi Lowenborg uit Borkulo. ,,Helaas overleed hij in 2012 voor wij hem spraken. Maar hij was een man van standing in de Verenigde Staten en hij had veel gedocumenteerd. Deze informatie was voor ons heel waardevol.” En zo kwamen de schrijvers ook meer te weten over de broer van Marga Minco en de oom van Sjaak Polak. ,,Heel bijzonder om hen meer te kunnen vertellen over hun omgekomen familieleden.”

En zo kwam het verhaal over het relatief onbekende kamp in Warschau waar van het najaar 1943 tot de zomer van 1944 duizenden joodse dwangarbeiders tewerkgesteld werden. De gevangenen kwamen in enkele transporten vanuit Auschwitz naar Warschau. De duizenden mannen, onder wie enkele honderden Nederlanders moesten de resten ruimen van het in het voorjaar van 1943 verwoeste getto van Warschau.

Naast een beschrijving van de situatie en portretten, is een wetenschappelijk artikel van prof. Dr. Johannes Houwink ten Cate, hoogleraar Holocaust- en Genocidestudies aan de Universiteit van Amsterdam en verbonden aan het NIOD in het boek opgenomen.

‘In het puin van het getto’ verschijnt bij uitgeverij Boom en is verkrijgbaar voor €19,90.