Heuvelrug Natuurlijk: Oppassen voor giftig Jacobskruiskruid
Bij een wandeling vorige week op Plantage Willem III viel me op hoezeer de zuidhelling van de grote vlakte overdekt was met tot de heupen reikende gele bloemen. Mijn vermoeden van Jacobskruiskruid bleek juist bij een spontane ontmoeting ter plekke met een lokale IVN-gids (Instituut voor Natuurbeschermingseducatie). Jacobskruiskruid en St Janskruid domineerde de door runderen afgegraasde weidevlakte, maar ook kwamen Boerenwormkruid en Bezemkruiskruid voor, vertelde de kenner. Aardig in dit verband vond ik haar vakterm ‘hoog geel’.
Bermhooi
Van vroeger weet ik dat Jacobskruiskruid giftig is. Daar is een verhaal aan verbonden. Kleine boertjes, die in hun nabijheid nieuwe wegen aangelegd zagen worden ‘ontfermden’ zich soms over het gemaaide gedroogde gras in de bermen. Gratis bijvoer voor hun vee, wie wil dat niet? Mijn beide broers hadden in hun toenmalige studententijd, jaren zestig vorige eeuw, een maaibedrijfje opgericht met de weidse naam ‘Brabantbermen’. Cliëntele genoeg onder gemeentes. Paarden en koeien laten Jacobskruiskruid keurig ongemoeid. Mooi dan te constateren dat ook op Plantage Willem III de Schotse Gallowayrunderen er net zo afkerig van zijn. In hooi, waarin de giftige planten nauwelijks meer te herkennen zijn, kunnen de dieren het gif toch ongemerkt binnenkrijgen. Dat leidde tot ernstige leverziektes bij het vee tot de dood aan toe. Denk je goedkoop uit te zijn. Zulke tragische gevolgen voor keuterboertjes, die door schade en schande wijs moesten worden, dat vergeet je niet meer.
Sint-Jacobsvlinder
Het Jacobskruiskruid vormt het basisvoedsel van de zebrarups, de larve van de Sint-Jacobsvlinder. Bijen bezoeken de plant vanwege stuifmeel en nectar; verder doen ook sommige kevers en zaadvliegen de bloem aan.
Op de overzichtskaart gedijt het Jakobskruiskruid het best op de grazige zandige ondergrond van duinen en natuurgebieden, zoals de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug. Jacobaea vulgaris is een pionierplant met een razendsnelle verspreiding. Een volwassen plant kan al gauw honderdduizend zaadjes produceren, die op open plekken in gras of bermen gemakkelijk kiemen. Het zaad komt ook voor in bermopfleurende kruidenmengsels. Tijdens een fietstocht een paar weken geleden bleek me dat in het buitengebied van Essen (België). Daar werd op informatieborden langs de weg met kleurige bloemenfoto’s de samenstelling van het zaadmengsel aangegeven. Het door de gemeente gesubsidieerde bermverrijkingsproject werd uitgevoerd door omwonende vrijwilligers. Een voorbeeldproject voor onze gemeente? Laat de bloemen staan, stond erbij. Misschien was het Jacobskruiskruid opzettelijk ingebracht, inclusief de mededeling dat voor sommige mensen de plant bij huidcontact tot een allergische reactie leidt. Kan het niet goedschiks dan moet het maar kwaadschiks. Een Drentse kennis verving ooit het bekende ‘ art.461 verbodsbordje’ door een professioneel ogend fabrikaat met ‘Pas op adders’. Dat werkte beter.
Tekst en foto: Kees de Kroon
