Kijk op Cultuur: Is ‘Kees’ echt Afrikaans of niet

1 juli 2010 om 00:00 Nieuws

Het ‘andere Afrika’ ontmoetten wij het afgelopen weekeinde in het Afrika-museum in Berg en Dal (bij Nijmegen). Wat ons daar bracht was ‘Kees van de Heuvelrug’, een houten beeld dat te vondeling gezet was op een van de talrijke vlooien-, rommel of brocantemarkten die de Heuvelrug tegenwoordig rijk is. Dat zijn er zoveel, dat je je afvraagt of er nog wel genoeg ‘rommel’ te vinden is om die markten te vullen. Slimme handelaren, de echte doorgewinterde brocante vergaarders, kopen inboedels op uit lege huizen om die vervolgens een beetje af te stoffen en op de kraam te etaleren. Wat de gek ervoor geeft, heet het dan.

Goed zoeken op de rommelmarkt loont meestal Het is helemaal niet vanwege het voetbal dat deze column over Afrika gaat hoor! Niet dat ik niet van voetbal hou; alle wedstrijden van het Nederlands elftal worden gevolgd. De hond loopt met een oranje strik en ik hoop dat er nog eens iemand langs komt met die overbekende oranje tompoezen. Met de hakken in het zand stellen wij ons dus op als ware Oranjefans aangezien er in deze oranjegetinte gemeente op dit moment niet anders mogelijk is. Tenzij met gevaar voor eigen leven…

door Nicole van der Schaaf

Op de rommelmarkt op Valkenheide vonden wij Kees, Afrikaans ogend, stoer, mooi gesneden in hout, 60 cm hoog en behoorlijk zwaar. De naam ‘Kees’ gaven wij hem voor het gemak aangezien hij toch even onderscheiden moest worden van de overige Afrikaanse figuren in onze collectie. Kees was een twijfelgeval; was hij echt of onecht, was hij echt Afrikaans of een mooie Europese kopie? Dat is altijd moeilijk te beoordelen tijdens de wandeling over zo’n markt. Maar Kees mocht voor slechts tien euro naar een nieuwe baas en dus moet je dan niet zeuren over echtheid.

Kees is nu in onderzoek en dat kan nog wel even duren aangezien er geen onduidelijker, ingewikkelder en omvangrijker vakgebied is dan dat van de Afrikaanse kunst. Vaststaat in ieder geval dat een studie kunstgeschiedenis een ruime onvoldoende oplevert als het gaat om de beoordeling van Afrikaanse kunst. En is het eigenlijk wel kunst? Zeker de oudere voorwerpen zijn door makers nooit bedoeld en gemaakt als kunstvoorwerp. Het werd gemaakt om er de goden mee te bezweren, als communicatiemiddel met een ander geestelijk wezen of om de voorouders te vereren.

Gezien door onze westerse blik werden die mooie beelden kunstwerken en de makers noemen wij nu grote artistieke meesters. Die Afrikaanse kunst vormt een relatief jong, goedkoop en makkelijk verkrijgbaar verzamelobject. Er is geen scherp oog voor nodig om op de rommelmarkt en Afrikaans beeldje te vinden en het is zeker de moeite waard te proberen de betekenis ervan te duiden. Maar schrik niet, Afrika kent vele landen, stammen, en (sub)culturen die stuk voor stuk een eigen benadering hebben.

Dan is er nog de kwestie van echt en ‘echt vals’. Oude Afrikaanse kunst is prijzig en voor de leek niet te onderscheiden van de vervalsingen. Zoeken naar de echte Afrikaanse kunst blijft even moeilijk als het vinden van het gaatje in de verdediging voor het maken van een doelpunt!