Kunst en religie verbonden

30 december 2009 om 00:00 Nieuws

Overtuigde atheïsten distantiëren zich van religie, maar luisteren meestal graag naar muziek en kijken naar middeleeuwse beeldende kunst in de musea. Vreemd eigenlijk aangezien de meeste muziek en beeldende kunst eeuwenlang geheel in het teken stond van de religie. Dát is een belangrijk onderdeel van onze cultuurhistorische erfenis die wij ons leven lang koesteren, vooral in deze tijd van het jaar.

De religieuze achtergrond Afgaande op de inhoud van de winkelwagens vlak voor de kerstdagen moet je constateren dat de kerstgedachte bij ons door de maag gaat. Toch kan er tijdens zo’n altijd overdadig kerstdiner nog wel eens een aardige discussie ontstaan. Over religie bijvoorbeeld. Want wat vieren wij met kerstmis? Een religieus feest en daar hoort als vanouds niet al dat voedsel, maar religieuze muziek bij en religieuze voorstellingen uit beeldende kunst bijvoorbeeld.

door Nicole van der Schaaf

Religieus of niet, iedereen wordt in deze tijd van het jaar geconfronteerd met een vorm van geloven in wat dan ook. Of dat nu op een van de concerten in de Heuvelrugkerken is, op straat, in het winkelcentrum of thuis mijmerend onder de boom.

Kunsthistorici en musicologen zijn verplicht tot een rijke bijbelkennis willen zij hun vak goed beheersen, of ze nu religieus zijn of niet.

Tot in de 17de eeuw stond de beeldende kunst geheel in het teken van de kerk. Kunstenaars waren voor hun botenham afhankelijk van de kerkbestuurders. Zij waren het die de opdrachten verstrekten ter meerdere eer en glorie van de Allerhoogste. De kunst, dat werd toen nog niet aangeduid met zo’n verheven titel, maar werd meer gezien als ambachtelijke product, kreeg een plek in de kerk of kathedraal en de kunstenaar kon zijn gezin onderhouden van de verdiensten. Als gevolg van goed florerende handel en industrie en natuurlijk de godsdiensttwisten, kregen kunstenaars er in de 17de eeuw nieuwe klanten bij: de gewone burgerij die geen religieuze onderwerpen aan de wand wensten maar alledaagse zaken als landschappen en stillevens.

Hemelse klanken

De geschiedenis van de muziek loopt min of meer synchroon met die van de kunst. Klonken er in de middeleeuwen hemelse klanken vanaf de altaren, in de 17de eeuw werden het wereldse tonen van musicerende gezelschappen in de huiskamer.

Religie bleef echter, net als nu, een belangrijke rol vervullen naast de nieuw verworven particuliere vormen van kunst.

Sommigen verfoeien iedere vorm van religie, weigeren een kerk binnen te gaan en maken ons attent op hetgeen religie ook heeft voortgebracht: oorlogen bijvoorbeeld. Tsja, dat valt niet te ontkennen. Maar wat restte ons als religie nooit bestaan had? Geen of nauwelijks beeldende kunst uit het verleden, geen composities van onze belangrijkste componisten, geen kerken, geen bijbel en natuurlijk geen kerstmis.

En, zoals iemand aan het eind van het diner opmerkte: ‘geen kerstmaal en geen vrije dagen’. En ook dat is belangrijk, nietwaar?