Saaie paal of juist spannende knoop

2 april 2009 om 00:00 Nieuws

De paal is daar geplaatst door Gerrit Zoudenbalch, een nazaat uit de beroemde Utrechtse familie Zoudenbalch. Leden van dit geslacht vervulden belangrijke functies in het stadsbestuur en de bekendste Zoudenbalch, Evert, leefde in de 1ste helft van de 15de eeuw. Hij was domkanunnik en stichter van het eerste weeshuis in ons land. (wie met hem wil kennismaken: zijn portret hangt in het Centraal Museum in Utrecht). Gerrit Zoudenbalch, de plaatser van de Amerongse paal, was dijkgraaf en waarom hij nu juist op die plek die paal liet plaatsen?

AMERONGEN - Op de Lekdijk in Amerongen staat tegenover de Donkerstraat een paal. Een stenen paal, aan de bovenkant voorzien van een klassieke ‘deksel’ met reliëfrand en in één zijde van de paal is nog heel vaag een voorstelling zichtbaar. De paal draagt duidelijk de sporen van zijn leeftijd; als je hem zo bekijkt krijg je de indruk dat hij er al eeuwen onverzettelijk staat te staan. En dat is ook zo.

Palen, knopen en muren

In vroegere eeuwen plaatsten vooraanstaande personen een baken of een gedenkteken. In onze tijd doen veelal kunstenaars dat, al of niet in opdracht van overheid of bedrijf. Onlangs overleed Shinkichi Tajiri (1923-2009), een kunstenaar die voor de ontwikkeling van de hedendaagse kunst - vooral in ons land - heel belangrijk is geweest. Deze Nederlander met een Amerikaans-Japanse achtergrond wordt meestal in één adem genoemd met de kunstenaars van de COBRA groep: Karel Appel, Constant, Corneille etc. Het waren zijn vrienden en in de tijd dat zij hun kleurrijke abstracties schilderden maakte Tajiri van oud ijzer voorstellingloze beelden. Zijn thema’s in zijn vroege jaren: erotiek, snelheid en geweld. Maar Tajiri werd ouder en zocht naar een eenvoudige manier om inkeer, verzoening, vrede en inspiratie een monumentale vorm te geven. Hij vond het in ‘De Knoop’, symbool van een omarming of een verbinding van twee culturen. Zijn sterk vereenvoudigde knopen zijn in de vorm van metershoge, stoere bakens overal in ons land en ver daarbuiten terug te vinden.

Tajiri woonde op een mooi plekje in Limburg en reisde tussen 1969 en 1989 met regelmaat naar Berlijn waar hij hoogleraar was aan de academie. In die jaren fotografeerde hij ieder stukje van de 43,3 kilometer lange Berlijnse Muur. 550 Foto’s maakte hij ervan. Pas in 2003 startte Tajiri met het scannen van de foto’s en onlangs, twintig jaar na de val van de muur, verschenen ze in boekvorm: ‘The Berlin Wall’.

Het is een prachtig document geworden, een Tajiri-achtig monument van hoe het was en hoe het ook alweer in elkaar stak: de Koude Oorlog, het Oostblok en het communisme. Geen paal, geen knoop maar een muur sluit het leven van een kunstenaar af. Tajiri overleed op 15 maart op zijn kasteeltje en atelier Scheres in het Limburgse Baarlo.

Wanneer dijkgraaf Gerrit Zoudenbalch overleed weten we niet precies en wat hij ons verder nog naliet lijkt tot op heden beperkt te blijven tot die ene paal in Amerongen. Daar moeten we dan toch maar zuinig op zijn……

Nicole van der Schaaf