Hebben [weidevogels] hier nog toekomst

Eén kilometer dijk en zo ver je kunt kijken...

14 april 2021 om 10:11

Weidevogels zijn geliefde bewoners van ons landschap. Ze horen hier thuis. De geluiden van weidevogels geven ons een voorjaarsgevoel, daarom is het zo verontrustend dat het steeds stiller is geworden in het agrarisch gebied. De cijfers bevestigen dat de aantallen en soorten weidevogels fors gedaald zijn sinds einde van de vorige eeuw.

Het verdwijnen van weidevogels hangt onder andere samen met de schaalvergroting en intensivering in de landbouw. Er zijn steeds minder gevarieerde, bloemrijke graslanden waarin weidevogels voldoende voedsel, dekking en nestgelegenheid vinden. Maar ook uitbreiding van de steden en bijbehorende infrastructuur zijn een boosdoener. Laat staan de lage waterstand, toenemende recreatiedruk, grootschalige aanleg van zonnepanelen en windmolens en predatie. Ofwel vossen, kraaien, reigers en allerlei andere dieren, die de eieren en kuikens opeten. Kan weidevogelbescherming een oplossing bieden en het gebied weer aantrekkelijk maken voor de zogenaamde boerenlandvogels?

PLAS DRAS Freerk de Boer is vrijwilliger bij de Agrarische Natuurvereniging (ANV) Krommerijn en werkt met zo’n dertig andere vrijwilligers in het gebied van Bunnik tot Amerongen om weidevogels te beschermen. Zij sporen de nesten op, markeren ze en houden bij of de legsels uitkomen. Freerk de Boer: ,,Mijn vader was vroeger ook altijd in de weer met weidevogels. In de tijd dat je nog kievitseieren mocht rapen, verkochten we die voor twee gulden per stuk aan de hotels.” Het eieren rapen is inmiddels verboden, maar De Boer is nog steeds verknocht aan de weidevogels. Hij woont al veertig jaar in dit gebied en wil graag een structurele bijdrage leveren om ze te beschermen. De laatste twee jaar is ‘plas-dras’, ofwel het tijdelijk onder water zetten van grasland of greppels, in opkomst. Dit zorgt voor betere leefomstandigheden voor weidevogels, die de plasjes gebruiken om voedsel te zoeken, te baltsen, te slapen en te ruien. Als de vogels na hun overwintering in februari en maart in Nederland terugkeren, hebben deze plassen sterke aantrekkingskracht en is de kans groot dat ze daar gaan nestelen. ,,Vorig jaar vonden we 450 nesten, die we zo goed mogelijk beschermd hebben." Naast het ontplooien van dit soort effectieve maatregelen en nesten zoeken, besteedt De Boer ook veel tijd aan het bezoeken van boeren om te overleggen of ze willen meewerken aan beschermingsmaatregelingen.

,, Vorig jaar vonden we 450 nesten, die we zo goed mogelijk beschermd hebben

KORF In Utrecht Oost is de ANV opgenomen in het Agrarisch Collectief. De organisatie die de beheerovereenkomsten afsluit met de boeren over onder andere weidevogelbescherming. Martin Vroege heeft een melkveebedrijf in het Langbroekerweteringgebied. Hij draagt graag zijn steentje bij aan bescherming van weidevogels. ,,Het stikte hier vroeger van de kieviten”, vertelt Vroege. Hij vindt het oprecht jammer dat ze verdwenen zijn. ,,Ze horen er gewoon bij”, is zijn overtuiging. Er was voor hem geen twijfel mogelijk toen het ANV vroeg of hij wilde meewerken. Wat zijn bijdrage is? Hij zaait het mais een maand later dan normaal gesproken, zodat de nestjes de kans krijgen uit te komen. Verder stelt hij het maaien uit en worden de gevonden nestjes op zijn land beschermd met een korf of tijdelijk omgelegd. Dit jaar zijn er (nog) geen nesten op zijn land ontdekt, maar Vroege hoopt vurig dat ze weer komen. Ondanks deze mooie initiatieven van boeren met natuur- en landschapsorganisaties is het niet afdoende. Er wordt heel makkelijk met de vinger naar de boeren gewezen. Naar de schaalintensivering van de landbouw. Maar de groeiende disbalans in de natuur, door het Nederlandse soortenbeschermingsbeleid, vormt een veel groter probleem. Denk bijvoorbeeld aan de dassen, vossen en ooievaars die op jacht zijn naar voedsel. Om nog maar niet te spreken van loslopende honden en katten die de kuikens maar al te graag verorberen.

KANSEN Hoe zou een ideale plek voor weidevogels er dan uitzien? Een kansrijk gebied zou minimaal duizend hectare groot moeten zijn. Open, met weinig bebouwing, bomen en struiken, zodat de vogels zicht houden op eventuele vijanden. Het waterpeil ligt daar 10 à 20 centimeter onder het maaiveld, zodat de weide drassig wordt en wormen aantrekt die de vogels kunnen opeten. Aangepast agrarisch beheer is nodig, met gemiddeld maar één in plaats van 2,5 koe per hectare, maaien en begrazen na het broedseizoen en in plaats van de injectie van drijfmest, die funest is voor het bodem­leven, bemesting met ruige stalmest. Zo groeien bloemen en kruiden die insecten aantrekken, die weer als voedsel dienen voor de vogels: de veelgehoorde broodnodige diversiteit. Tot slot zijn er maatregelen nodig om te voorkomen dat roofdieren en roofvogels er met eieren en kuikens vandoor gaan in de vorm van belemmeren, verjagen, vangen of bestrijden. Of het mogelijk is zo’n gebied ontwikkelen in de Krommerijn, betwijfelt Freerk de Boer. Ondanks dat er ten zuiden van de Langbroekerwetering grutto’s, kieviten, tureluur en scholeksters broeden, ziet hij meer kansen voor provincies als Friesland, Flevoland en Groningen.

LENTE Toch steken zo’n dertig vrijwilligers ieder voorjaar vele uren in het opsporen en beschermen van weidevogelnesten. ,,Als je een grutto of tureluurnest wilt vinden, ben je daar een behoorlijke tijd mee bezig”, legt De Boer uit. Je kunt het nest namelijk alleen ontdekken als de vogel erop zit. Zodra hij verstoord wordt, vliegt hij weg en moet je een paar uur wachten. Een tijdrovende bezigheid die ook veel geduld vergt. Sinds kort heeft de weidevogelvereniging met drie andere verenigingen daarom een drone aangeschaft om nesten op te sporen. Op die manier hopen ze meer nesten te ontdekken en te beschermen. Of de weidevogel ooit terugkomt in het Langbroekerweteringgebied? Als het aan Freerk de Boer ligt wel. Want als hij het geluid van de weidevogels hoort is voor hem de lente begonnen.

1 kilometer dijk en zover je kunt kijken gaat over het gebied rondom de Langbroekerwetering tussen de kastelen Sterkenburg en Beverweerd. Een initiatief van bewoners Tineke Booi en Leen Doeve om aandacht te vragen voor het prachtige gebied waar zij wonen. RTV Utrecht maakte een documentairereeks, die terug te zien is via www.1kmdijk.nl, www.rtvutrecht.nl en ook is uitgezonden op NPO2.