[Lombok] in Leersum

Een moment voor een monument

19 februari 2021 om 12:02

Lombok is één van de eilanden in de Indonesische archipel. Lombok ligt vlakbij Bali, maar is minder toeristisch. Aan het eind van de 19e eeuw waren er grote problemen op Lombok. Het Nederlandse leger (K.N.I.L) voerde er hevige gevechten met onder andere ‘Balische borsten’: hindoes uit Bali die de lokale (islamitische) bevolking onderdrukten. In 1894 werd het pleit beslecht en herstelden Nederland en de bestuurders ter plekke, het gezag. Die oorlog heeft de aandacht getrokken van velen in Nederland door de uitgebreide aandacht in de pers. In heel Nederland vinden we nadien Lomboklanen, parken, buurten en straten. Zo ook in Leersum.

Blankestijn probeerde te achterhalen waarom er ook in Leersum een groot heideveld Lombok werd genoemd. Er bleken verschillende verhalen in omloop te zijn. In de artikelenserie in De Kaap van Jan van der Valk over ‘Leersum in vroeger dagen’ las hij van mevrouw Clant (die vele jaren ‘op Lombok’ woonde): ,,Kees Gijsbertsen heb ik horen vertellen dat Lombok aan zijn naam kwam door de brand achter de Peperbus in het bos. De mensen zouden hebben gezegd: ’t Lijkt wel Lombok'.” Aart Versteegh, architect en dorpshistoricus, had een andere verhaal gehoord, hij schreef: ,,Een dorpsgenoot had in 1894 gelezen of gehoord over de gevechten in Nederlands-Oost Indië. Op de goede afloop had hij wat te veel aan Bacchus geofferd, wat tot gevolg had dat hij zijn jachtgeweer nam en ten strijde trok naar een heuveltop in zijn omgeving, waar hij op maan en sterren ging schieten. Nadien noemde de bevolking die heuveltop ‘Lombok’, wat later uitbreiding kreeg tot de gehele omgeving daarvan.” Zeker is dat in 1896 de naam ‘Lombok’ al werd gebruikt, want in de Amerongsche Courant van 17 december 1896 stond de volgende advertentie: ‘Het recht om af te roven van 10 ha. heide, gelegen aan den Ouden Arnhemschen Weg onder Leersum, genaamd Lombok’.

PARK Allemaal bijzondere verhalen, met hier en daar een feit. Tegenwoordig staat er aan het begin van de Lomboklaan een bord met een kaart, foto’s en de korte geschiedenis van het park en de laan, het begint zo: ,,In 1897 kocht deurwaarder H.G. van Dam uit Wijk bij Duurstede in het Leersumse Veld en op de hierboven gelegen hellingen, die toen al Lombok genoemd werden, een heidegebied van 150 ha. voor de prijs van 3.505,- gulden. Tot dan toe graasden daar de schaapskudden van de ten zuiden van de straatweg gelegen boerderijen. (…) De Lomboklaan was toen al in gebruik als ‘schapendrift’." Van Dam liet langs de laan (en een aantal dwarsstraten) beuken en dennen planten en in 1901 ging het ‘Park Lombok’ open voor publiek. In het boek van Jan van der Valk 'Leersum in vroeger dagen', staat een mooi verhaal van Gijsje Albers (1901-1984) over zondagse wandelingen op Lombok: (…) ,,Zondagsmiddags wandelden wij altijd naar de Lomboklaan, Uilentoren en de Koepel in het bos van de familie Clant. De bomen langs de Lomboklaan waren toen pas geplant en nog zo dun, dat je de meikevers eruit kon schudden. (...)"

WOONWIJK In 1904 kwamen er aan het begin van de Lomboklaan witte zuilen te staan, de ‘Lombokpalen’, met een ketting om ongewenste vierwielers uit het park te weren.

Ook verrezen de ‘Uilentoren’ en de ‘Koepel’ (de Peperbus). De zoon van Van Dam verkocht in 1925 grote stukken park voor woningbouw. De gemeente greep echter in en kocht het laatste stuk van het park inclusief de Uilentoren. De Peperbus stond inmiddels op particulier terrein. Het Galgenbosje werd aan het park toegevoegd en sindsdien is er sprake van het ‘Lombokbos’.

Bronnen:

C. Blankestijn: Lombok in Leersum (Leersum, 1999); H. Lägers en M. Prins-Schimmel: Leersum. Geschiedenis en architectuur (Zeist, 2000); J. van der Valk: Leersum in vroeger dagen (Leersum, 2000). Met dank aan Cees Keur en Dirk van der Meer.