Heuvelrug Natuurlijk: Inpassing in de natuur (2): de Gaai

Al sinds de mensheid pluimvee en vogels houdt, is bekend dat jonge vogels hun verzorgers volgen alsof het hun moeder is. Velen kennen de foto, waarop een aantal jonge ganzen achter de Duitse onderzoeker Konrad Lorenz aan sjokken. De aanhankelijkheid van vogels, die met de hand zijn grootgebracht en zonder interactiviteit met hun soortgenoten in de natuur leven heet imprint. Het ontaardt in opfokbedrijven van bijvoorbeeld roofvogels in lelijk schreeuwgedrag als de verzorger langs de kooi loopt, heb ik zelf kunnen constateren.

Van de groep intelligente vogels, die tegen de gefokte of gedomesticeerde soorten aanliggen, staan de kraaiachtigen dicht bij menselijk gedrag. Binnen die groep is de gaai bekend om zijn herinneringsvermogen en klanknabootsingen.

Bosbouwer

Gaaien nemen drie of vier eikels in de krop, de mooiste, grootste in de bek en gaan op weg om ze te gaan verstoppen. Vogels die voedsel verbergen kunnen zich vaak opvallend goed herinneren waar. Bij de gaai gaat dat nog een paar stapjes verder, zo bleek uit onderzoek van Nicky Clayton van de universiteit van Cambridge. Ze wisten niet alleen ‘waar’, maar ook hadden ze ‘wat’, ‘wanneer’ en ‘waarom’ onder de knie. Soms pikten ze een voorraadje van een buurtgenoot in, omdat ze die bespied hadden. En als ze zelf bespioneerd waren verstopten ze hun eigen voorraad later elders; alleen dus die gaaien, die zelf ook gestolen hadden. Vogels die niet rippen verplaatsten hun proviand niet als ze zich bespied waanden. De onderzoekers concludeerden dat een scheiding tussen instinct en overlevering hier moeilijk te leggen is.

Men zegt wel dat de gaai een bosbouwer is. Hij verstopt soms duizenden eikels om de winter goed door te komen, meer dan hij nodig heeft. Soms komt hij om. Nog meer kansen voor nieuwe eikenbomen.

Herrieschoppers

De Gaai is een standvogel, die ons reeds van verre bespot met zijn krijsende, schelle stem. Gewoonlijk een afschuwelijk ‘retsj-retsj’of ‘rè-rè’. Behalve deze natuurlijke klanken kan hij bijvoorbeeld ook miauwen als een kat of andere vogels in hun gebied als buizerds of zanglijsters prachtig imiteren. Ze beheersen het hele arsenaal van klanknabootsingen, van tonen en geluiden, die ze in hun domein horen. Bij het ontdekken van hun predators als uil, havik en boommarter verenigen ze zich en laten hun schel gekrijs tot oorverdovend proporties aanzwellen.

Natuurlijke selectie

Hun kwaliteiten om de winter met goed voedsel door te komen en zich af te zetten met hun stem is feitelijk afhankelijk van hun biotoop. In een gebied met volop voedsel en nauwelijks onrust zullen aangeboren reflexen en leren door vallen en opstaan voldoende zijn voor overleven. Maar in een drukbezet gebied waar voedselverkrijging geen sinecure is zal het alle hens aan dek zijn in de strijd om het bestaan. De conclusie is dan onontkoombaar dat in het behoud van de soort het recht van de sterksten geldt, een product dus van natuurlijke selectie.

Foto: Paul Dirksen