Kijk op cultuur: Katwinkel niet voor de poes

Uit een nalatenschap kregen wij deze week plotseling een aantal oude kranten. Ik ben niet dol op vergeelde kranten maar deze waren wel erg bijzonder. Het betreft namelijk het ‘Utrechts Provinciaal en Stedelijk Dagblad’ van 1872. En dan wordt het leuk natuurlijk: het gaat over onze regio, het nieuws is ruim 130 jaar oud en vooral de advertenties zijn interessant.

door Nicole van der Schaaf

Zo staat er in de krant van 7 juli een bijzondere aankondiging voor de veiling van de Hofstede ‘De Kleine Katwinkel’ te Doorn. Letterlijk: ‘….De Notaris Mr. R.C. Immink te Amerongen zal op Vrijdag den 12 Julij 1872 ‘s voormiddags te 11 ure in het Regthuis te Doorn, publiek verkoopen: Eene Hofstede, genaamd ‘De Kleine Katwinkel’, bestaande in een Huis met Schuur, Koornberg, Erf, Tuin, Boomgaard, Bouw- en Weiland, gelegen in de gemeente Doorn, groot 3 hectares, 32 ares en 90 centiares. Te aanvaarden 22 Februarij 1873….’.

Verloren hoek

Helaas meldden de opvolgende kranten niet wat de opbrengst is geweest. De naam ‘Katwinkel’ duikt al als ‘Catwynckel’ in de archieven van onze gemeente op in 1370. Waarschijnlijk zijn er zelfs drie boerderijen geweest die de naam Katwinkel droegen. De betekenis van de naam duidt op de ligging: ‘Kat’ wil zoveel zeggen als ‘verloren’ en ‘winkel’ staat voor ‘hoek’; verloren hoek dus eigenlijk. Wellicht werd hier in een ver verleden een soort uithoek mee aangeduid die min of meer als ‘verloren’ werd gezien bij de uitgifte van de percelen.

Aan de Doornse Buntlaan ligt de ‘Kleine Katwinkel’ althans, deze boerderij staat overal zo vermeld. Op het toegangshek staat echter ‘De Katwinkel’ en dit is waarschijnlijk ook de boerderij die bedoeld is in de advertentie van 1872.

Even verderop, aan de Buurtweg in Leersum is de ‘Grote Katwinkel’ gehuisvest, een mooi in bedrijf gehouden ensemble, dat nu al bijna honderd jaar in bezit is van de familie Hogendoorn die er kaas maakt.

Beide Katwinkels staan op plekken met een rijke agrarische historie. Het grote exemplaar wint wat betreft leeftijd want het is vrijwel zeker dat deze plek al in 1370 genoemd wordt. ‘….dat bosch, dat geheyten is Catwynckel, also dat gelegen is tot Darthesen’ (Darthuizen). Beide boerderijen brandden aan het einde van de 19de eeuw geheel af en werden herbouwd. De fraaie eind 19de eeuwse boerderijen hebben echter niet de status van monument. Met die status zijn onlosmakelijk de plichten van de monumenteigenaar verbonden bij restauratie en/of ingrijpende veranderingen aan het bouwwerk. Helaas voelen eigenaren zich door al die regeltjes vaak beperkt bij de uitvoering van hun plannen én de door hen gekozen bestemming van het pand. Maar we willen natuurlijk graag zoveel mogelijk ongeschonden monumenten bewaren voor het nageslacht. Wat betreft dit onderwerp waren er het afgelopen weekeinde interessante bezoekjes en wandelingen te maken tijdens de Open Monumentendag.

Reacties: artprom@wxs.nl