Vingerhoedskruid, feeëriek én giftig

Deze in tuinen en in het wild voorkomende plant heeft de tegenstelling van romantisch en tegelijk giftig in zich. De bloei van de knikkende klokjes met stippeltjes binnenin loopt van onder naar boven en duurt van mei tot in de zomer. De vingerhoedsvorm laat toe dat we hommels en bijen op zoek naar nectar er helemaal in kunnen zien verdwijnen. Hoe snel dat gaat als je er nauwkeurig op let.

Bekend is dat Digitalis purpurea giftig is. Met nog kleine kinderen in ons nieuwe huis roeide ik de gifplant systematisch uit. Aan de feeërieke, solitaire plant op de foto kon ik echter niet voorbijgaan.

De geslachtsnaam Digitalis is afkomstig van het Latijnse digitus en digitalis is dan vingerhoed naar de vorm van de bloemkroon. De soortnaam purpurea duidt op de mogelijk oorspronkelijk purperroodachtige soortnaam. Tegenwoordig zien we de tot anderhalve meter opgaande bloem in allerlei kleurvariëteiten.

Heksengebruiken

In het kleurenspectrum geeft de purperkleur associaties met iets verborgens en tegelijk iets scherpzinnigs. Geliefd bij de oude toverdrankbereiders: heksen die zwetend in met duivels vuur gestookte tobbes roerden. Op door fantasie gevoed bijgeloof hebben zij altoos van zich doen spreken met sinistere kruidenmengseltjes. Door haar opvallende vorm lag vingerhoedskruid in hun kruidentuinen voor het grijpen.

Feit is dat in de moderne geneeskunde vingerhoedskruid effectief op hartritmestoornissen wordt toegepast. In de oude volksgeneeskunde bleek het echter moeilijk de juiste dosering te vinden. Toverkollen wisten dat als geen ander. Onlangs was nog in het nieuws dat bijsluiters van natuurmiddeltjes uit de kruidengeneeskunde onvoldoende nauwgezet informeren.

Een zweem van toverij is altijd blijven hangen. Nog ieder jaar wordt in Duitsland de Walpurgisnacht (van 30 april op 1 mei) gevierd. Volgens overlevering trekken de heksen dan in gedaanten van bokken en zwijnen naar Brocksberg in de Harz om er ‘s nachts met de duivel te feesten en er te dansen.

In het Middeleeuwse heksenwezen was de duivel een groot kruidenkenner, die de geheimen van de toverplanten maar wat graag overbracht. Heksenvervolging in oude processtukken berustte op ‘minnarij met de duivel’, bereiding van zalven en toverdranken om anderen welbewust dronken en waanzinnig te maken of ze met vergif om te brengen.

Doornroosje

Vingerhoedskruid is van oudsher in volksnamen genoemd als pijpenkop, elfenschoentje en kaboutermuts. De wereld van de stenen kop van een ouderwetse tabakspijp in het zuinige mondje van een grijze kabouter met dansende elfjes om hem heen. De lieflijke sprookjeswereld uitgebouwd door Rien Poortvliet was een kaskraker. Niet minder het sprookjespark de Efteling. Een van de vroegste toppers aldaar is Doornroosje. Een boze fee voorspelde dat de prinses op haar vijftiende met haar hele hofhouding door vergiftiging langdurig in slaap zou vallen. De lelieachtige bloem van de foto zou in dit tafereel perfect passen.