Heuvelrug Natuurlijk: Huiszwaluw is gezellige luchtacrobaat

Van de Nederlandse vogels rondom huis zijn maar twee soorten met ‘huis’ in hun naam: huiszwaluw en huismus. Het zijn gezworen vijanden, waarbij de slanke zwaluw het aflegt tegen de plompe deugniet. Edoch, wie niet sterk is moet slim zijn.

Boerenzwaluwen bouwen een nest, dat aan de bovenzijde geheel open is. Het nest van de huiszwaluw, gemetseld aan een gevel of tegen een balk in een schuur is op één rondje na geheel gesloten. Tot zelfs zo nauw dat de mus met zijn dikkere kop er niet door kan.

Een vrolijk oud-Hollands versje luidt:

Een zwaluw zoekt der menschen woning.

En vliegt er lustig in en uit.

Zij wordt beschermd door boer en koning

En niemand die haar wiekslag stuit.

Levende barometers

Naast het ontbreken van rood aan de kop verschilt de huiszwaluw van de boerenzwaluw door de krijtwitte stuit aan de bovenzijde. Het glanzende blauw en de elegante witverdeling geeft de huiszwaluw een verfijnd voorkomen. Op de grond vallen de witbevederde pootjes op.

In gedrag is de huiszwaluw gezelliger en vriendelijker dan de andere zwaluwsoorten. Ze scheren laag over de grond of zwiepen in de lucht dat het een lieve lust is; op een wijze die hoort bij het weer van de dag, heel behendig en met scherpe zintuigen.

Onlangs op een warme dag schoot er een van puur plezier de partytent waar wij zaten binnen. In een paar meter vertraagde zijn vaart voldoende voor een korte draaicirkel toen bleek dat de tent aan de andere zijde gesloten was. De zintuigen reageren direct op verandering van licht of luchtdruk.

Bij naderend onweer lijken zwaluwen nog actiever om van de laagvliegende insecten er zoveel als mogelijk te kunnen inslaan. De beste barometers zijn -wie daar voor in is- de levende dieren in de natuur. Dieren voelen eerder dan menselijk vernuft aan dat ander weer op komst is. Bij naderend onheilsweer slaan paarden op stal met hun hoeven of koeien rennen soms met de staart omhoog rond in de wei. Of zou het ook kunnen dat met zwaar weer op komst horzels en andere weergevoelige insecten als muggen en dazen van nature eerder gaan steken?

Saamhorigheid

Huiszwaluwen hebben een grote gemeenschapszin. In het najaar verzamelen zich hele kolonies voor vertrek. Als individu of paartje tonen ze wederzijdse genegenheid. Er zijn enkele beroemde foto’s bekend van een zwaluwpaartje, waarvan de een overreden was op de weg en de wederhelft erbij zit te treuren.

Uit volksvertellingen zijn uiteenlopende vetes met huismussen bekend. Veillot (1817) verhaalt van een huismussenpaar dat een zwaluwnest onder een dakgoot bij verrassing had weten te kraken. Het verjaagde zwaluwenpaartje trommelde vanaf de dakgoot direct hun kameraden op. Ze leken even te overleggen en de horde schoot als een speer weg. Binnen een mum keerden ze terug met alle bekken vol klei. Onmiddellijk gingen ze in continudienst aan de slag om de opening potdicht te metselen, uiteraard nadat ze zich eerst ervan overtuigd hadden dat de krakers nog binnen zaten.

Tekst: Kees de Kroon

Foto: Jan van der Greef