Kijk op Cultuur: Loflied op oerkracht natuur

De e-readers en bijbehorende e-books zijn inmiddels gemeengoed geworden. Maar toch gaat de vreugde over een mooi vormgegeven interessant papieren boek gelukkig nooit verloren. Recent verscheen weer zo’n kostbaar kleinood, ‘Verborgen wildernis, ruige natuur & kaarten in Nederland’ van de hand van Kester Freriks. Wát een schrijver is dat! Nog niet zo lang geleden verraste deze schrijver ons met ‘De Valk’ een eerbetoon aan de mooiste vogel die er bestaat: de slechtvalk.

door Nicole van der Schaaf

‘Verborgen Wildernis’ is een eerbetoon aan, en tevens pleidooi voor het behoud van het kostbaarste bezit van ons land: de vrije wilde natuur. Echte, wilde natuur is heel schaars in ons land, dat vrijwel helemaal op de schop is geweest in de loop der eeuwen. Volgens Freriks heeft een echte ruige wildernis in ons land nooit bestaan, en als ze ooit bestaan heeft, is ze ten onder gegaan. Al in de inleiding van zijn boek komt Freriks tot de conclusie dat ‘….ons land is het resultaat van denkkracht en mankracht, al sinds de vroegste geschiedenis. Dijkgraven, ingenieurs, landmeters, wis- en meetkundigen en waterbouwkundigen hebben dit landschap gewonnen op het water, ontworpen op de tekentafel, berekend met passer en liniaal….’.

Maar, waarschijnlijk op diezelfde tekentafel ontstond nieuwe wildernis, gebieden waar de natuur zijn gang kan gaan, waar menselijk ingrijpen verboden is. Polders, bossen, waterwildernissen die onder invloed staan van getijden en heuse moerasnatuur waar dieren en planten vrij spel hebben.

‘Verborgen Wildernis’ is geen kritisch boek van een natuurbeschermer, maar van een wetenschapper die degelijk onderzoek verichtte naar de staat van onze natuur, hoe die ontstaan is en weer verdween onder invloed van onze cultuur. Een eeuw geleden nog maar, was het ontginnen van een wildernis - Freriks geeft als voorbeeld het omzagen van het totale Beekbergerwoud - een vorm van beschaving. Nu impliceert een wildernis begrippen die staan voor schoonheid, echtheid en kostbaarheid.

Het feit dat dit boek in deze column staat betekent natuurlijk dat ook de Utrechtse Heuvelrug een rol kreeg in het fraaie boek. Freriks verkende de Heuvelrug op 15 maart en geeft bij die dag een uitvoerig verslag van de weergesteldheid in onze streek. ‘Heuvelruggen, stuwwallen, relicten uit de ijstijd, glaciaal gestuwde rivierzanden uit het Saalien, de voorlaatste ijstijd: dit is het gebied dat de Stichtse Lustwarande heet, een lange, smalle glooiing in het land die zich van Baarn tot ver in het oosten, bij Rhenen, aftekent’.

In de tuinen van de buitenplaatsen vond de auteur de ‘nagebootste wildernis’ en dat was nu juist hetgeen de stichters van de buitenhuizen ook beoogden. Heide en zand verdwenen en bossen, waterpartijen en kunstmatige heuvels verschenen.

Als een rode draad door het boek lopen Freriks keuzen van oud kaartmateriaal, dat hij samen met Jan W.H. Werner, conservator Kaarten en Atlassen aan de Universiteit van Amsterdam, bestudeerde en beschreef. Snel kopen: € 34,95.

Reacties: artprom@wxs.nl