Heuvelrug Natuurlijk: De Gekraagde Aardster

Twee weken geleden had De Kaap een lezersfoto van de gekraagde aardster. Van nog drie kanten werd ik de afgelopen weken er attent op gemaakt. Eén vriendin illustreerde dat met een foto van een gekraagde aardster uit het AD waarbij de geraadpleegde bioloog de soort niet had kunnen determineren. Mijn paddenstoelenboek meldt dat er wel twintig soorten in ons land voorkomen, dat vele soorten zeldzaam zijn, maar de gekraagde aardster is dat niet.

Van alle paddestoelensoorten vallen de aardsterren altijd op, omdat ze zo’n afwijkende, mysterieuze vorm hebben. De eigenlijke paddenstoel bevindt zich onder de grond in een humus- of strooiselrijke bodem. Twee van mijn drie waarnemers vonden de gekraagde aardster in een verscholen hoekje van hun eigen tuin. Vanuit de draden die deze zwam ondergronds vormt groeien ronde vruchtlichamen, die in een rijp stadium zich bovenaards vertonen. Daar breken ze open en de slippen spreiden zich stervormig uiteen. In de ster bevindt zich een tulpenbolvormige stuifbal met een ventiel op de top voor het verstuiven van de sporen. Op een lichtere plaats zijn vers opengebroken aardsterren glinsterend van kleur. Dat geeft hun naam nog een extra magisch cachet. Jac. P. Thijsse schreef in 1910 in een Verkade-album: ‘maar het mooiste sieraad van het dennebosch vormen de paddestoelen die er van juli tot diep in de winter te vinden zijn’ Vervolgens begint hij zijn opsomming van een tiental soorten met ‘groote driemantelige aardsterren’. De vondst van een aardster geeft altijd weer een extra lading. Een geraadpleegde paddenstoelkenner doet er ieder najaar weer een schepje bovenop om een aardster te scoren.

Met de ‘groote driemantelige aardster’ bedoelt Thijsse de gekraagde aardster. De wetenschappelijke naam Geastrum triplex is afgeleid van het Griekse Geo aarde en het Latijnse asterster en triplex driedubbel. Het ‘driemantelige’van de draden die zich bovengronds als een knop ontluiken, zich openvouwen met daarin weer een knop, die sporen verspreidt symboliseert de zich oneindig herhalende natuur. Doet me denken aan het zogenoemde Droste effect van de juffrouw op het cacaoblikje.

Tegengesteld

Mij biologeert naast de vormen van aardsterren ook de naam zelf: aard- en nagelvast verankerd met bovengronds een open en bloot hemellichaam. Een verbinding van twee tegengestelde begrippen in één woord. Zoekend naar moderne voorbeelden kwam ik al gauw op politiek jargon met gedoogsteun als recent meest aansprekend voorbeeld. Gedogen, iets door de vingers waar je feitelijk tegen bent. Het is als met aardsterren: je blijft je verwonderen.

Tekst en foto: Kees de Kroon