Kijk op Cultuur: Mooie Maarnse Koeheuvels

Zandduinen, wie kent ze niet? Ze verdedigen ons land tegen de zee en al spoelt dat zand steeds weer weg, er komt ook almaar weer nieuw zand bij. Maar niet alleen aan de kust zijn duinen te vinden. Ook natuurgebieden als de Hoge Veluwe, het Drents-Friese Wold, op diverse plaatsen in Brabant en zelfs in Maarn zijn duinen te vinden.

door Nicole van der Schaaf

De meeste van die zandige gebieden behoren tot ons cultuurhistorisch-geologisch erfgoed en worden met zorg in stand gehouden. In Maarn heet het stuifzandgebiedje de ‘Koeheuvels’. Nog onder het oude gemeentebestuur van Maarn is dit gebied teruggebracht tot een voorbeeld van hoe het eruit gezien moet hebben toen er alleen nog maar wat keuterboertjes woonden. Die woonden er in de 17de, 18de en 19de eeuw. Nog veel eerder, misschien wel duizenden jaren geleden moet het een kale toendra geweest zijn waarop tijdens een of andere ijstijd door een gletsjer een zandpakketje gedropt is. Na verloop van tijd groeiden daar schrale bomen en struiken op, misschien wel grove den, jeneverbes en heide. Van lieverlee kwam er menselijke bewoning met vee en dus agrarische bedrijvigheid. Het gebied was nauwelijks ontsloten door wegen en de enkele zandpaden waren niet in alle seizoenen begaanbaar. Met de komst van de trein in 1845 braken andere tijden aan en Maarn groeide en groeide. Zo ook de vegetatie in het stuifzandgebiedje de Koeheuvels; het groeide dicht met allerlei struiken en planten die er een voedingsbodem vonden. Dan ontstaat er langzaam maar zeker een eentonig bosgebied en verdwijnt het stuifzand.

Aan het eind van de vorige eeuw is men begonnen met een geleidelijke terugbrengen van de ‘nieuwe’ vegetatie. Niet door zomaar alle ‘exoten’ eruit te trekken, maar door vooral te kijken en onderzoeken hoe het stuifzand opnieuw een prooi zou kunnen worden van de wind. Dat betekent geen domme kaalslag, maar met zorg vrijmaken van het zand en tevens zeker stellen van behoud en beheer in de toekomst.

Landschapscoördinator Kees van Lambalgen legde op de bijgaande unieke foto het gevolg van eeuwen stuifzand in de Koeheuvels vast. Laag na laag verplaatste de wind het zand tot heuvels en dalen. De lagen zijn duidelijk te onderscheiden op de foto en bovenop ligt een magere teeltlaag waarop de heide een kans kreeg.

Deze foto is voor mij een kunstwerk, een abstractie met een prehistorische achtergrond. ‘….Ik vond het zelf ook zeer de moeite waard’ schreef Van Lambalgen bij de foto. ‘ Ik ben zelfs benieuwd of het mogelijk is met de huidige techniek, van iedere ophoging van stuifzand een jaartal te achterhalen, het zou veel informatie opleveren’.

De Maarnse Koeheuvels zijn stille getuigen van eeuwen stuifzand, van droge, schrale winden, die het zand zodanig opjoegen dat er zelfs een woning aan ten onder kon gaan. Bekend is, dat er rond 1700 een boerderij in Maarn onder het stuifzand verdween. Toegang Koeheuvels: nabij de Ted Visserweg in Maarn.

Reacties: artprom@wxs.nl