Heuvelrug Natuurlijk: De Zonnebloem in tuin en akker

De zonnebloem bloeit van juli tot oktober. Hij kan dus op de valreep van dit seizoen nog mee in deze rubriek. De bloem groeit gemakkelijk in de tuin op vrijwel iedere grondsoort. Vanwege hun grote lengte - tot drie meter toe - vallen ze al snel op in woonwijken. Een paar jaar geleden was er in onze gemeente een wedstrijd wie de grootste zonnebloem kon kweken.

Het bijzondere van de zonnebloem is dat hij in de groeifase met de zon meedraait. In het Frans is het ‘tournesol’. Voordat de bloemknop zich opent draaien zonnebloemen mee van oost mee naar west. In de nacht keert de bloemknop weer terug naar de oostelijke morgenstand. Deze dagelijkse draai wordt bewerkstelligd door een flexibel stukje stengel onder de bloemknop. Tegen de tijd dat de bloemknop zich opent gaat het ‘scharnierstukje’ verstijven in de oostelijke stand. Vandaar dat bloeiende en uitgebloeide zonnebloemen, nu in treurnis knikkend, allemaal één kant uit wijzen. Rondom maïspercelen aan de zuidkant van de Heuvelrug zie je in deze tijd nog al wat zonnebloemen met een duidelijk ‘hangend hoofd’. Dat is een nieuwere kweekvorm, die boeren graag in akkerrandmengsels gebruiken.

Akkerrandmengsels

Fietsend over de Gooyerdijk zag ik vorige week enkele akkerpercelen met een strook van vier tot zes-zeven meter allerlei ingezaaide kruiden: wilde bloemen, oude groentesoorten en daartussen individueel hoogopgaande, met het hoofd hangende zonnebloemen. Neerhangend heeft als voordeel dat er minder stof en vuil op de zaden neerdaalt. Boeren krijgen tegenwoordig subsidie van de provincie voor het aanleggen van akkertjes of akkerstroken met winterharde gewassen. Doel van deze vorm van agrarisch natuurbeheer is voor dekking en voedsel van het wild te zorgen. Patrijs en fazant, maar ook haas, konijn en ree profiteren ervan. Let maar eens op: met als toppers de zonnebloemen is het er in de zomer een kleurenweelde van witte, gele en blauwe bloemen; in het najaar krijgen bladkool, bladrammenas en grassen de overhand. Ik ben een groot voorstander van deze wijze van natuurbeheer in cultuurgebieden. Er is een toenemende interesse voor agrarisch natuurbeheer van boeren en andere particuliere grondeigenaars in buitengebieden. Als tegenwicht tegen de grootschalige, op meer productiviteit gerichte landbouwproductie zijn er gelukkig steeds meer boeren, die zich wel degelijk verantwoordelijk voelen voor het behoud van een natuurlijk platteland. Bij weinigen is bekend, dat deze groep plattelandsbeheerders in oppervlakte agrarisch natuurbeheergebied, groter is dan Staatsbosbeheer, de grootste van de drie zogenoemde terreinbeherende organisaties naast de Provinciale Landschappen en Natuurmonumenten.

Zonnebloemen komen oorspronkelijk uit Noord- en Zuid-Amerika. De Inca’s vereerden de zonnebloem als beeld van hun zonnegod. In de middeleeuwen brachten Spaanse zeelieden de bloem naar Europa. Zonnebloemolie wordt volop in de keuken gebruikt en de zaden worden gemengd in (pluim)veevoer.

Tekst en foto: Kees de Kroon