Het Beste Paard van Stal krijgt topverzorging
Het vrolijke paard hing zo verloren aan de wand. Roestig en verlaten in de stromende regen werd het opgemerkt door iemand die oog heeft voor mooie, oude dingen van weleer. In dit geval was het een gietijzeren paardenhoofd dat bij Manege den Toom in Doorn aan een buitenmuur hing. Geen paard dat ernaar keek en tóch heeft ook een gietijzeren paard recht op een goede verzorging.
Door Nicole van der Schaaf
Het antieke paardenhoofd is gegoten in twee delen die met schroeven aan elkaar gemaakt zijn. Het hoofd is offwhite geschilderd en de hals is getooid met groene bladeren waarin ooit gouden eikeltjes verborgen lagen. Sporen van de goudverf zijn nog wel terug te vinden, maar de glans verdween. Het bit van het paard bestaat uit een simpele ijzeren ring en het was de bedoeling dat men daar een paard aan vast kon zetten.
Gelukkig bestaan er nog steeds bedrijven waarbinnen men objecten van gegoten ijzer maakt. Meestal gaat het dan ook praktische spullen als pannen, tuinmeubilair en -ornamenten en andere huisraad. Bedrijven die (ook) producten voor de sier maakten zijn in ons land bijna allemaal verdwenen óf ze hebben zich gespecialiseerd in restauratiewerk of na-gietsels van oude modellen.
Gieten van metalen
Gietijzer is een legering (samenstelling) van o.a. (ruw) ijzer, koolstof, mangaan en silicium. Afhankelijk van het doel, het te gieten object, wordt de juiste verhouding binnen de legering gekozen. In een speciale oven wordt de massa vloeibaar gemaakt en vervolgens ‘gegoten’ in de daarvoor bestemde mallen die bijvoorbeeld gemaakt kunnen zijn uit vormzand, maar ook uit andere materialen. Naast ijzer zijn nog tal van metalen te gebruiken om er vormen mee te gieten: aluminium, brons, goud, lood, titanium, tin, zilver en zink. Kunstenaars gieten vaak zelf naar eigen recept en eigen modellen. Meestal gieten ze maar enkele stuks van hun eigen werk.
Vooral aan het einde van de 19de eeuw nam gietwerk een grote vlucht. Kleine bedrijfjes produceerden soms wel honderden exemplaren van een bepaald model. ‘Het Beste Paard van Stal’ is waarschijnlijk in een ruime oplage gegoten en, gezien de eenvoud van het ontwerp, zal een metalen model -een matrijs- als vorm hebben gediend. Dat heette ‘coquillegieten’, een techniek waarbij men met behulp van de gietlepel de hete, vloeibare massa in de vorm, de Coquille, liet vloeien.
Grote gietijzeren constructies, bijvoorbeeld stationsoverkappingen, bruggen en straatmeubilair werden aan het eind van de 19de eeuw in ons land o.a. gegoten in de Haagse ijzergieterijen van de firma’s Enthoven en De Prins van Oranje. Nu hebben dergelijke constructies vaak de monumentstatus zoals onder andere de fraaie perronoverkapping van het station in Driebergen.
Puur toevallig dook vorige week een tweede exemplaar op van ‘Het Beste Paard van Stal’ tijdens een landelijke curiosaveiling. Het was zonder twijfel gegoten van dezelfde mal. Dankzij deze column krijgt het paardenhoofd van Manege den Toom nu een topverzorging: het gaat gerestaureerd worden en krijgt daarna een ereplaats in de manege!
Re: kunstenvliegwerk@kpnmail.nl
