Crisis levert cultuur en natuur

19 november 2009 om 00:00 Nieuws

Het tijdschrift ‘Oud Utrecht’ wijdde haar laatste nummer helemaal aan die crisis van toen. ‘De Grote Depressie’ heet het dan en natuurlijk slaat het merendeel van de artikelen op de stad Utrecht. Gelukkig zijn de redacteuren niet helemaal voorbij gegaan aan de heuvelrug. Mooi geïllustreerd zijn de werkverschaffingsprojecten in Zeist, Driebergen en Maarn uitvoerig genoemd.

Meer natuur dankzij de grote depressie Wij leven in een crisisjaar. Maar dat weet u inmiddels al bijna elf maanden. Niets nieuws dus. Maar dat een crisis ook mooie positieve ontwikkelingen teweeg kan brengen, denkt u daar wel eens aan? Een vorige echte ernstige wereld omvattende crisis, die van de jaren dertig, heeft ons overal in het land opvallend mooie natuurgebieden nagelaten. Een voorbeeld op de heuvelrug: het Rosarium in Driebergen. En een bijkomstig voorbeeld in Maarn: De Zanderij. Dat natuurgebied is weliswaar niet ontstaan tijdens de malaise in de jaren dertig; het is wel een beetje vervolmaakt in die tijd door de vele zandgravers die er tewerkgesteld werden.

door Nicole van der Schaaf

Sociale werkverschaffing bestaat al vanaf de komst van de ‘Armenwet’ in 1912. Deze wet verving de gebrekkige voorloper die al ruim vijftig jaar eerder was ingesteld. De armenwet uit 1912 verschafte een bestaansminimum voor diegenen die geen andere bronnen van inkomsten hadden. In feite bestaat die wet nu nog, alleen heet het nu Algemene Bijstandswet.

Nu pompt de overheid geld in de economie, verschaft leningen aan de banken en probeert met een pakket aan andere maatregelen het land er weer bovenop te helpen.

De Grote Depressie rond 1930 ging men te lijf met o.a. grootschalige werkverschaffingsprojecten in het hele land. Ongeschoolde werklozen werden – verplicht – aan het werk gezet in deze projecten. Dat kon bestaan uit het ontginnen van de veengronden en braakliggende polders, het graven van kanalen of het aanleggen van wegen, parken en bossen.

In 1936 werd in Driebergen-Rijsenburg op initiatief van een rozenliefhebbers vereniging op deze wijze het Rosarium aangelegd. De plaatselijke hovenier en kweker Abbing –ook nu geen onbekende naam in die wereld – zorgde voor het ontwerp, de vereniging voor de keuze van de rozen en grondeigenaar Van Selm stelde de grond beschikbaar. Het graven en spitten bracht de arbeiders fl. 2.50 per dag op. Dat zware werk voor weinig geld heeft ons nu wel een prachtig, formeel aangelegd parkje opgeleverd dat in 1987 helemaal gerestaureerd is.

Rosarium en Zanderij

In Maarn werd in het kader van een werkverschaffingsproject zand gewonnen door de Staatsspoorwegen. Het zand werd weggeschept in de deels afgegraven Maarnse Berg waar men bijna een eeuw daarvoor een treintracé aanlegde. Ook heel zwaar werk voor weinig geld. En nu? Net als het Rosarium is De Zanderij een prachtig gebied, een aardkundig monument zelfs en tevens één van de vele stille getuigen van een crisis die voorbij ging. Net als onze huidige crisis!