Met artistieke dank aan de Vlamingen

14 mei 2009 om 00:00 Nieuws

Maar hoe is het zover gekomen dat het landschap een zelfstandig genre werd in de beeldende kunst? Dat is een lang verhaal al was de geschiedenis al een eind op weg toen het zover kwam.

Alle kunstuitingen op de heuvelrug staan tot 31 juli in het teken van het landschap. Als vanzelfsprekend viel de keuze op de interpretatie van het landschap door hedendaagse kunstenaars.

Niet zonder trots melden wij vaak, dat het geschilderde Hollandse landschap ook een Hollandse vondst was. Maar helaas, het was een Vlaming, Joachim Patenier, die het eerste échte landschap schilderde. Weliswaar rond een bijbelse voorstelling, maar met nadruk op het landschap. Voorheen lag deze verhouding altijd andersom. Dan gaf de schilder de hoofdrol aan de religie en schilderde soms een ondergeschikt landschapje op de achtergrond.

Van Patenier weten we dat hij in 1515 lid werd van het Antwerpse gilde en dat hij later grote roem verwierf met zijn landschappen, evenals andere Vlaamse schilders uit de 16de eeuw. Die vroege Vlaamse landschappen zijn meestal vol en ‘zwaar’ geschilderd en hebben een hele hoge horizon. Pas aan het begin van de 17de eeuw beginnen de Hollandse schilders te kiezen voor het landschap. Dit werd mede veroorzaakt door de grote populariteit van de Vlamingen én de aanwezigheid van enkele Vlaamse schilders die in Holland werkten. Een van de eerste Hollandse schilders die het landschap schilderden was Esaias van de Velde; dat landschap is gedateerd 1614 (hangt: Rijksmuseum Twente, Enschede) en de horizon ligt ongeveer halverwege. Dus al een stuk lager dat de hoge, vaak door zware bossen bezette, horizon van de Vlamingen. We hebben het hier niet over de ‘winterlandschappen’ van bijvoorbeeld Avercamp, dat is een genre apart.

Binnen die landschapschilderkunst zijn bepaalde trends te ontdekken. Zo was er een groep schilders die op reis ging naar Italië en daar het landschap en het licht en de kunst van collega’s bewonderden. Die ‘Italianisanten’ zoals ze genoemd worden, kwamen terug met andere motieven voor het landschap die weer van invloed waren op het werk van de thuisblijvers.

Veel lucht, weinig land

Omstreeks 1627 komt de Hollandse schilder Jan van Goyen met een andere aanpak van het geschilderde landschap. Hij schildert de horizon heel laag, op ca. één derde van de totale hoogte. Daarboven prijkt een mooie Hollandse lucht met wolken en als stoffering gebruikt hij wat onopvallende figuurtjes, molens of een rivier in de verte. Tot ver in de 19de eeuw - en ook later - heeft men naar 17de eeuwse traditie landschappen geschilderd. Pas met de komst van het impressionisme veranderde er echt iets en de expressionisten deden er aan het begin van de vorige eeuw nog een schepje bovenop: blauw gras en rode bomen waren geen uitzondering meer. Zou er tijdens dit festival van de landschapschilders eigenlijk nog iets nieuws onder de zon zijn? Komt er een kunstenaar met een revolutionaire kijk op het landschap? Voor 31 juli zullen we het weten. Ik ben benieuwd………

Nicole van der Schaaf

advertentie
advertentie