Bloedwonden in de natuur

Geen levend organisme kan zonder stofwisseling. Voor de mens en de hogere diersoorten is circulerend bloed de transporteur voor de stofwisseling. Voor struiken, bomen, planten en lagere organismen als paddenstoelen en mossen zijn de sapstromen de levensaders.

Onlangs trof ik binnen één week tweemaal een bloedzwam op een eikenstronk. De eerste maal nabij. En als je dan een paar dagen later in het Openluchtmuseum wederom zo'n zwam ziet ontstaat de zin voor een artikeltje. Naast de kolossale rode zwam op de stronk lag daar de dode oude knoestige eik half over een verdroogde beek. Op het toelichtende bordje ernaast: dit jaar bestaat het Openluchtmuseum 100 jaar, maar toen het in 1912 geopend werd was deze eik zelf al zeker 100 jaar.

Eikenbloedzwam

Mijn paddenstoelengids (Tirion Natuur 2005) bood geen uitkomst. Googelen wel. De eikenbloedzwam komt toch vrij algemeen voor. En zoals altijd op internet: veel prachtige foto's, maar geen tekst. De korsten van de eikenbloedzwam ontstaan dakpansgewijs op stronken van dode eiken. De oorspronkelijk geelbruine korst heeft een witte rand en de zwam kleurt bij verwonding rood. Bloed zien geeft ons een schrikreactie. We beseffen dat het van levensbelang is, maar zien het liever niet naar buiten treden.

Terwijl er legio spreekwoorden zijn rondom bloed komt een vergelijkende toepassing met het natuurlijk leven relatief weinig voor. Herinner me spontaan slechts twee zaken: de bloedende druif en de (bloedzuigende) teek. Met de laatste is ieder wel bekend vanwege het risico op de ziekte van Lyme.

In ons vorig huis had ik op een mooi zuidelijk gelegen zuidwand een druivenstok geplaatst. Uitbundig genot, maar in het derde of vierde jaar brak op noodlottige wijze een forse tak in het voorjaar af. De buurman stelde al snel de diagnose: de druif is aan het bloeden. Ik heb het bloed kunnen stelpen door de wond te verbinden met strak ingesnoerd plastic. Later hield ik er een soort hardgummi-achtige stuiterbal met een doorsnee van enkele centimeters aan over.

Meer bloed in de natuur

Van Dale kent vier pagina's vol woorden van bloedsamenstellingen. Daaronder ook wat begrippen uit de natuur, maar overwegend met aanduidingen van bloed als kleur. Algemene voorbeelden zijn de vruchten en bloemen met een bloedkleur, zoals bloedsinaasappel, bloedkers, bloedperzik, bloedlelie en bloedkoraal.

Bloed in werkwoordsvorm is naast verwonding (als in druif en zwam) te benoemen in haar geneeskrachtige werking. Van de laatste zijn vanwege hun bloedstelpend effect bloedrode zuring of drakenbloed, pimpernel, duizendknoop, varkensgras enzovoorts bekend. Tot de bloedverwonders noemt Van Dale alleen nog de bloedzuiger. Met vier betekenissen: soort ringwormpje (dat moet de teek zijn), een bloedzuigende vleermuis, een soort boomhagedis en ten slotte de menselijke variant die de medemens uitzuigt. Met die laatste betekenis is de 'bloedcirculatie' weer rond.

Tekst en foto: Kees de Kroon