Kijk op cultuur: Terug naar de natuur is kunst

Nog even, dan gaat het project ‘Keizerlijk Groen’ van start. Elders in deze krant leest u van alles over dit evenement en het bijbehorend tuinboek. Centraal staat de ontwikkeling van het groen rondom Huis Doorn. Natuurlijk speelde keizer Wilhelm II een belangrijke rol in de totstandkoming van het landschapspark zoals het er nu uitziet. En die keizer was, zoals wij allen weten, een behoudend, zeer conservatief man met een ruime belangstelling voor het groen rondom zijn woning.

door Nicole van der Schaaf

Dat groen werd ten tijde van de keizer weliswaar verfraaid, uitgebreid met enkele bijzondere deel-tuinen als het pinetum en een rozentuin, maar aan de basisvorm van de zogenaamde ‘landschapstuin- of park’ heeft de keizerlijke hoogheid weinig opzienbarends veranderd.

Tuinen en parken met een landschappelijke basisplattegrond zijn op de Heuvelrug niet moeilijk vindbaar. Vrijwel alle buitenplaatsen die we scharen onder de noemer ‘Stichtse Lustwarande’ zijn aangelegd volgens dit principe. De idee hiervoor is, eigenlijk bij toeval, ontstaan in de 18de eeuw in Engeland. Het Engelse landschap bestond (en bestaat) voornamelijk uit open, agrarische landbouwgrond die hier en daar onderbroken wordt door fraaie bosschages. Het klimaat is er, net als in ons land, nat, maar mild zonder extreme temperatuurwisselingen. Ideaal dus voor groene grasmatten die ogen als een biljardlaken en mooie combinaties van diverse soorten loofbomen. Zowel in Engeland als in Frankrijk gingen de strakke, rechte lanen en perken van de moeizaam geformeerde, en ook kostbare, baroktuinen in de 18de en begin 19de eeuw op de schop. Rechte lanen werden kronkelige paden, bospartijen werden onderbroken door kleine weilandjes, nieuw aangeplante bomen stonden niet meer strak in het gelid en voor de scheiding tussen de omliggende natuur en ‘eigen’ tuin werd gezocht naar een natuurlijker overgang.

Maar, de komst van de landschapstuin was meer dan alleen een trendy mode. Ook maatschappelijke en sociale veranderingen waren debet aan de populariteit van de landschapstijl. Men kreeg aandacht voor het groen, voor de natuur en dat was weer ingegeven door de nieuwe stromingen in de literatuur en de beeldende kunst. Tuinen is immers ook een vorm van kunst; dat was het al lang voordat de landschapstijl haar intrede deed. Echter, voorheen was het koesteren van een dure symmetrische tuin een hobby voor de allerrijksten; met de opkomst van de burgerij werd de aandacht voor ‘groen’ meer gemeengoed.

De landgoederen Moersbergen en Hydepark in Doorn zijn mooie voorbeelden van een landschapspark. Maar ook veel kleinere buitenplaatsen op de Heuvelrug zijn omringd door een landschappelijke tuin. Op het landgoed Zuylestein in Leersum zijn de strakke, geometrische lijnen van de baroktuin nog duidelijk waarneembaar. Eigenlijk is het daardoor een saai wandelpark met die niets verhullende, rechte paden. Juist het feit dat je niet kunt zien wat er volgt om de volgende hoek of bocht, maakt een wandeling spannend. uReacties: artprom@wxs.nl