De lange aanloop naar de ‘kaalslag’

DRIEBERGEN - Hoewel er voor de verbreding van de snelweg A12 al heel lang plannen bestaan, hoewel er vuistdikke rapporten werden samengesteld en sommige mensen al meer dan tien jaar geleden hun woning of bedrijf moesten verlaten vanwege de voorgenomen maatregelen, werden de consequenties van de ingreep in Driebergen pas goed duidelijk toen onlangs een enorm aantal bomen tegen de vlakte ging. Deze ‘kaalslag’ hadden velen niet verwacht. De Driebergse cultuurhistoricus en oud-wethouder Henk Jan Derksen heeft grote twijfels over de compensatie. Maar VVD-raadslid Peter van der Zee zegt dat er duidelijke afspraken zijn gemaakt.

Voor de verbreding van de A12, één van de oudste snelwegen in Nederland, worden al sinds de jaren ‘60 en ‘70 van de vorige eeuw plannen gemaakt. Telkens echter werden deze plannen afgeblazen of vervangen door nieuwe. Ofschoon de voornemens vaak niet verder kwamen dan de tekentafel heeft men volgens Henk Jan Derksen toch herhaaldelijk de motorzaag of de sloophamer gehanteerd. In de jaren ‘70 zijn in Driebergen tientallen woningen van het Patrimoniumkwartier afgebroken en tevens werd een flink aantal graven van de Nieuwe Algemene Begraafplaats verplaatst om alvast ruimte te maken voor de wegverbreding. Ter compensatie van die woningafbraak is in de directe omgeving een compleet nieuw wijkje gecreëerd, het ‘Noorderplantsoen’, maar toen de huizen daar in 1977 klaar waren werd de A12-verbreding afgeblazen.

In de jaren ‘90 kwam het idee van een ‘gebundeld tracé’ ter tafel. De verbreding van de snelweg zou worden gecombineerd met een verdubbeling van de spoorlijn ten behoeve van de hogesnelheidslijn (HSL). Vanwege dit plan heeft de Driebergse landbouwer Van Cooten, die tussen het NS-station en de A12 een boerderij met honderd koeien runde, zijn bedrijf in 1998 moeten staken. De boerderij werd verkocht aan de rijksoverheid en de koeien zijn verplaatst naar Groningen waar zijn zoon het bedrijf heeft voortgezet. Maar ook deze plannen, die volgens Derksen een enorme aanslag op het landschap zouden hebben betekend, zijn uiteindelijk niet doorgegaan.

De A12-verbreding kwam weer terug op de agenda toen de nadruk kwam te liggen op verbetering van de op- en afritten en de viaducten. In dat kader moest in 2003 het levensmiddelenbedrijf van het echtpaar Van Dam (de laatste ‘buurtsuper’ van Driebergen) op de hoek van de Arnhemsebovenweg en de Drift, worden opgedoekt. Het echtpaar had de mededeling gekregen dat het huizenblok ‘binnen twaalf maanden’ zou worden afgebroken. De lege winkel heeft echter nog jaren staan te verpauperen en toen het pand tenslotte gesloopt werd, had de Tweede Kamer alweer een nieuw voorstel aangenomen, de zogeheten Spoedwet.

Passend herstel

Door middel van deze Spoedwet kan Rijkswaterstaat, ter bevordering van de doorstroming, het wegproject voortvarend uitvoeren omdat de procedure is versneld en de inspraak is beperkt. De A12-aanpak ter hoogte van Driebergen betekent een uitbreiding van vier naar acht rijbanen; aan beide zijden van de weg komen extra rij- en spitsstroken. Dat er na jaren van uitstel nu sprake is van ‘spoed’, werd de bevolking pijnlijk duidelijk door de ongebreidelde bomenkap.

Henk Jan Derksen zet hier grote vraagtekens bij. ,,Er wordt ontzettend veel ruimte gemaakt”, vindt hij. Derksen betwijfelt of er straks nog geld is voor passend herstel van de Stichtse Lustwarande. ,,Noch bij de gemeente, noch bij Rijkswaterstaat is hierover informatie te vinden”, zegt hij. ,,Het lijkt erop dat het Rijk de aanleg van een ecoduct ten oosten van de Traaij genoeg compensatie vindt. Maar over verlies aan landschappelijke waarden in dit kwetsbare gebied wordt met geen woord gerept.”

VVD-raadslid Peter van der Zee meldt dat hij als bomenliefhebber wel enigszins geschokt was, maar dat er objectief gemeten niet meer gekapt werd dan noodzakelijk is. ,,Men denkt dat er een spitsstrook op de bestaande vluchtstrook wordt gemaakt, maar er wordt een complete nieuwe weg aangelegd” zegt hij. ,,Vooral aan de noordkant van de weg is veel gekapt, omdat uitbreiden aan de zuidkant vrijwel onmogelijk is. Helaas kan niet alles worden hersteld, maar er wordt wel een nieuw stuk bos aangelegd, waarschijnlijk bij Bunnik. Ook zijn sommige bomen in ‘depot’ gebracht en deze worden herplaatst, als het kan op dezelfde locatie.”

Over de informatie aan de bevolking is hij minder tevreden. Wat dat betreft is hij het eens met Chantal van Steenderen (CDA) die meldde dat de bomenkap ‘als een donderslag bij heldere hemel kwam’ en vindt dat de samenwerkende partners vooraf uitleg hadden moeten geven. Maar de A12-verbreding op zich is volgens Van der Zee, ook vanwege het effect op de lokale wegen, een goede zaak: ,,Als alles voorbij is gaan we, mét het nieuwe bereikbare station, zorgen dat er bij Driebergen een prachtige entree naar de Heuvelrug ontstaat.”

Aan Henk Jan Derksen is dit soort optimisme niet besteed. ,,De gemeente schrijft in nota’s graag over cultuurhistorie”, zegt hij. ,,Daar moet beleid op worden gemaakt. Nu kan men laten zien hoe dat in de praktijk wordt gebracht. Maar ik zie er niets van.”