'Raadsleden moeten uit ivoren toren in het Cultuurhuis'

OVERBERG - ,,Als Henk de Baat anders had gestemd, was deze herindeling niet doorgegaan'', weet Teunis Reedijk. Dan was er nu mogelijk niet alleen een heringedeelde gemeente met Driebergen, Doorn en Maarn geweest, maar ook een gemeente met Wijk bij Duurstede, Amerongen en Leersum (WAL). Binnen de toenmalige politieke verhoudingen in Amerongen was de stem van ChristenUnie-raadslid Henk de Baat van doorslaggevende betekenis, maar wat Teunis Reedijk betreft hoeft er voor Henk de Baat geen standbeeld te worden opgericht als 'grondlegger' van de nieuwe gemeente. ,,Ik zal dat niet voorstellen. De Baat was een prima man, maar ik hield niet van zijn standpuntwisselingen.''

door John Spijkerman

Sinds 1988 woont Teunis Reedijk in Overberg. ,,Daarvoor woonde ik in Langbroek waar ik als raadslid ook al een herindelingsproces heb meegemaakt. Ik ben de hoofdschuldige dat Langbroek niet bij Doorn kwam, omdat ik vond dat het niet bij Doorn paste. Ik heb me er sterk voor gemaakt dat het de Kromme Rijnkant opging.'' Het herindelingsproces van Cothen en Langbroek met Wijk bij Duurstede was beter dan dat tussen de Heuvelruggemeenten, vindt Reedijk. ,,Er was meer sprake van een gewenningsproces, waarbij eerst de ambtelijke apparaten in elkaar werden geschoven. De bestuurlijke samenwerking was de tweede stap.''

In 2002 werd Overberger Teunis Reedijk CDA-raadslid in Amerongen. Vóór 2002 werd er tussen Maarn, Amerongen, Leersum en Doorn (MALD) en in het zogenaamde Leersums Beraad nog gesproken over samenwerking binnen MALD-verband, dat wil zeggen zonder Driebergen. ,,Toen Driebergen erbij kwam, was het voor ons een stap te ver'', zegt Reedijk. De opvatting binnen het CDA was dat Amerongers niets met Driebergen hebben. Reedijk vindt het belangrijk dat gemeenten die worden heringedeeld in ieder geval aan elkaar moeten grenzen. Bij de Heuvelruggemeenten was dat niet het geval.

Bij de discussie over herindeling waren de Amerongse VVD- en PvdA fractie rond 2003/2004 voorstander van een herindeling van de zogenaamde MALDD-gemeenten, dat is met Driebergen erbij. ChristenUnie raadslid De Baat zwalkte. De ene keer was hij voor WAL, maar uiteindelijk koos hij toch voor MALDD. Daardoor waren er zeven van de dertien Amerongse raadsleden voor MALDD, één meer dan voor de WAL-variant. Toenmalige CDA-fractievoorzitter Teunis Reedijk had het liever andersom gezien. Hij was voorstander van samenwerking met Wijk bij Duurstede, Amerongen en Leersum, die zou kunnen leiden tot herindeling.

Met steun van Henk de Baat had de Amerongse raad in 2004 besloten een telefonische enquête te houden onder de Amerongse bevolking naar hun voorkeursvariant bij herindeling. Dit was nodig om te kijken of er draagvlak onder de bevolking bestond. De Baat had aangegeven de uitslag zwaar te laten meewegen bij zijn stem, maar toen bijna de helft van de geënquêteerde bevolking een voorkeur aangaf voor WAL, koos De Baat toch voor MALDD. ,,Wat me het meest gestuit heeft, is dat via een rekenkundig trucje gezegd werd, dat het niet om de meerderheid van de bevolking ging. Er werd gezegd dat degenen die niet hadden gestemd, vóór MALDD waren. Dat vond ik gewoon kiezersbedrog tegenover de burgers van Amerongen en Overberg.'' Gevolg van de handelwijze van Henk de Baat is volgens Reedijk geweest dat de Amerongse bevolking de ChristenUnie heeft laten vallen. ,,Bij de eerste verkiezingen van de nieuwe gemeente, wonnen CDA en SGP en lieten de Amerongers de ChristenUnie vallen. Ik denk dat ze het De Baat kwalijk hebben genomen.''

Toen het herindelingsbesluit eenmaal was genomen, wilde Reedijk er voor de volle honderd procent voor gaan. ,,Niemand is ermee gebaat als je dwars gaat liggen.'' In 2006 werd hij gekozen in de nieuwe gemeenteraad waar hij tot 2010 actief was. ,,Toen ik in 2006 raadslid werd, zei ik dat ik al twee keer raadslid was geweest in een gemeente die werd opgeheven, maar dat ik nu ook weleens raadslid wilden zijn in een gemeente die net begint.''

Wat me altijd heeft verbaasd, is dat voorstanders van herindeling, het altijd als zaligmakend beschouwd, vooral op financieel vlak. ,,Uiteindelijk is er maar één instantie die baat heeft bij herindeling en dat is het Rijk, omdat de algemene uitkering die gemeenten ontvangen lager wordt.'' Reedijk betoogt dat er vroeg of laat bij heringedeelde gemeentes een financieel probleem ontstaat. De gemeente Utrechtse Heuvelrug had het geluk dat de reservepositie van veel van de oude gemeentes sterk was. ,,De afgelopen vijf jaar was het een soort potverteren.''

Reedijk ziet wel voordelen van de herindeling. ,,Die liggen vooral op het gebied van je slagkracht van de gemeente naar andere overheden toe. En van Elst tot Zeist kun je een samenhangend gemeentelijk beleid voeren, zowel ruimtelijk, cultureel, verkeerstechnisch als qua infrastructuur.'' Reedijk concludeert dat het ambtelijk apparaat van de nieuwe gemeente Utrechtse Heuvelrug iets kleiner is geworden dan van alle afzonderlijk gemeenten. Maar daar staat weer tegen over dat er meer mensen van buiten werden ingehuurd. ,,Het is een lastige rekensom om te bepalen of het nu goedkoper is geworden of niet'', vindt hij. ,,Door de herindeling wordt je flexibiliteit groter, maar een groter apparaat betekent ook meer bureaucratie.''

Zelf woont Reedijk in Overberg. Vóór de herindeling hoorde het landelijke Overberg bij de gemeente Amerongen. ,,Een nadeel is dat de afstand tussen burgers en bestuur fors groter is geworden. Toen ik nog raadslid was in Amerongen, schoten mensen in Overberg me weleens aan. Dat gebeurde niet meer toen ik raadslid was in de gemeente Utrechtse Heuvelrug.'' Na de herindeling mochten de Overbergers zich uitspreken of ze bij de gemeente Utrechtse Heuvelrug wilden blijven. Uiteindelijk koos zestig procent van de inwoners voor de gemeente Utrechtse Heuvelrug.

Reedijk vindt het belangrijk dat de politieke partijen 'kundige mensen' uit alle dorpen selecteren. Maar hij voelt er niks voor een systeem van positieve discriminatie waarbij het criterium waar iemand woont, belangrijker wordt dan zijn of haar kwaliteiten. ,,Uiteindelijk kiest de ledenvergadering de kandidaten.'' Hij heeft wel een oplossing om de kloof tussen de burgers en de politiek te verminderen. ,, Het college van b en w doet het goed door minimaal één keer per jaar een kern te bezoeken. Maar ook de gemeenteraad moet naar de burgers toe. De raadsleden zitten te veel in hun ivoren toren in het Cultuurhuis in Doorn. Ze moeten meer 'de boer op' en veel vaker vergaderen in de dorpen. Het kost iets meer, maar het leidt tot een veel grotere betrokkenheid.'' Van een 'Heuvelruggevoel' in Amerongen, Overberg en Leersum merkt Reedijk weinig. ,,Maar ik denk dat dat in de toekomst zal toenemen.''