Kijk op Cultuur: Een Rietveldhuis in Doorn

Omdat Utrecht, stad en provincie, de meeste creaties van architect Gerrit Rietveld (1888-1964) binnen haar grenzen heeft, heeft de stad Utrecht dit jaar tot ‘Rietveldjaar’ gedoopt. In onze gemeente merken we daar niet veel van; er staat ook maar één huis van Rietveld binnen de gemeentegrenzen. In Doorn staat aan de Maarsbergseweg nummer drie een totaal verstopt huis dat in 1939 ontworpen is door Rietveld in opdracht van Murk Lels, die het als zomerhuis gebruikte.

door Nicole van der Schaaf

Het Centraal Museum in Utrecht organiseerde speciaal voor dit Rietveldjaar een prachtige tentoonstelling, ‘Rietvelds Universum’. En ook al hebben wij maar één Rietveldhuis, het is zeker de moeite waard een kijkje te gaan nemen in de verrassende wereld van Rietveld en zijn tijdgenoten.

Gerrit Rietveld was een typisch voorbeeld van een gedreven ontwerper; altijd op zoek naar nieuwe mogelijkheden, naar lichtere vormen en functioneler gebruik. Hij ging al in zijn vroege jeugd in de leer in de meubelmakers werkplaats van zijn vader. Maar de logge, zware meubels die hij daar maakte boeiden hem niet. Hij werd juwelenontwerper en volgde in de avonduren de lessen aan de kunstnijverheidschool om vervolgens, in 1911, een eigen meubelmakerij te starten. Maar hij wilde méér weten en gebruik maken van ruimte, licht en functie van zowel meubilair als het omhulsel daarvan, de architectuur. Hij vond hiervoor een goede leermeester in de architect en ontwerper Piet Klaarhamer, die hem tevens wees op de ontwerpen van inmiddels beroemde tijdgenoten als Berlage en Frank Lloyd Wright.

Rietveld experimenteerde zijn hele werkzame leven met vorm en kleur. Zijn beroemdste experiment is zonder twijfel zijn ‘Rood-blauwe stoel’ uit 1918, die hij nadrukkelijk slechts als experiment voor eigen gebruik hield. Waarschijnlijk had dit baanbrekend ontwerp nooit ons netvlies had bereikt als niet Rietvelds bekende tijdgenoot,Theo van Doesburg, de stoel van de toekomst in zijn tijdschrift ‘De Stijl’ had gepubliceerd. Er volgden meer meubelontwerpen die nu in het museum staan en hoge veilingopbrengsten bereiken: een kinderstoel, een bolderwagen, een kinderkruiwagen, en de ‘Zigzagstoel’.

Omstreeks 1930 sloot Rietveld zich aan bij het ‘Nieuwe Bouwen’ en ontstonden zijn eerste experimenten in huizenbouw waaronder natuurlijk het wereldberoemde ‘Rietveld-Schröderhuis’ (1934) in Utrecht.

Het Doornse Rietveldhuis draagt oorspronkelijk de titel ‘Hoogzand’ en de architect heeft het zelf in 1940, een jaar na de bouw, beschreven in het tijdschrift ‘De 8 en Opbouw’. ‘….Op de grond zittend bij de verdiepte haard heeft men nog een vergezicht over de boomen van de Amerongsche Weg heen….’. Dat is na ruim 70 jaar wel even anders. Het huis is nauwelijks zichtbaar en dat vergezicht veranderde in een groene allee.

Tentoonstelling: tot en met 30 januari, zie: www.centraalmuseum.nl Voor de bezitters van een IPad is een ‘appje’ te downloaden met alle Rietveldhuizen en de route.

Reacties: artprom@wxs.nl