'Liever Oud en Nieuw zonder knalvuurwerk'

UTRECHTSE HEUVELRUG Stichting de Basis faciliteert zorg en dienstverlening aan geüniformeerde, publieke risicoberoepen. Deze zorg is onmisbaar, waar het gaat om de mensen die tijdens hun werk een blijvend trauma hebben opgelopen. Tijdens de jaarwisseling stijgt het aantal meldingen en klachten, vanwege de effecten van het afgestoken vuurwerk. Daarnaast zijn er steeds meer mensen die de stap durven te nemen om hulp te vragen. Een waardevolle ontwikkeling, omdat een trauma veel impact heeft op het hele gezin.

Corina Blommendaal

De vuurwerkdiscussie is in volle gang, want wat wordt er ieder jaar veel afgeknald, om de afsluiting van het oude- en de start van het nieuwe jaar te vieren. Het begint al weken van tevoren en gaat na nieuwjaarsdag nog lang door. Veel mensen, vooral jongeren, vinden dit fantastisch en geven er veel geld aan uit. Maar ook heel veel mensen, nog maar niet te spreken van dieren, hebben erg veel last van de harde knallen. Ze zoeken het liefst een plek waar ze niet worden blootgesteld aan dit 'geweld'.

Zelf houd ik niet van vuurwerk afsteken maar vind ik het mooi om naar te kijken. Dit jaar vond ik het voor het eerst ronduit afschuwelijk en kreeg ik het gevoel dat ik mij in mijn eigen huis in oorlogsgebied bevond. Daarom kan ik me goed voorstellen wat de impact van 'onschuldig vuurwerk' is voor mensen die echt in oorlogsgebied hun werk hebben moeten uitoefenen en daar getraumatiseerd zijn geraakt.

Daphne Knapp werkt sinds vijf jaar bij Stichting de Basis als gespecialiseerd maatschappelijk werker. ,,Ik werk met veteranen, politie-, ambulance- en brandweerpersoneel. Vuurwerk mag van mij persoonlijk helemaal afgeschaft worden. Een cliënt van mij is zelfs een week opgenomen geweest doordat er zwaar vuurwerk voor zijn huis werd afgestoken, waardoor hij een enorme herbeleving heeft gekregen. Dit geldt zeker voor de veteranen. Veel cliënten durven niet naar buiten en ervaren veel stress. Daardoor gaat het thuis niet goed en werkt het door binnen het gezin." Ook werden veel hulpverleners met vuurwerk bekogeld. Te zot voor woorden.

OPEENSTAPELING Als politiemensen tijdens hun werk bekogeld worden met vuurwerk, worden ze eerst binnen de politie zelf opgevangen. ,,Als ze bij ons terecht komen hebben ze vaak al langer problemen, zijn ze ziek en komen langzaam maar zeker steeds meer verhalen vanuit het verleden naar boven. Zoals situaties waarin ze tijdens hun werk met vuurwerk bekogeld zijn en daardoor gehoorbeschadigingen hebben opgelopen, waardoor ze minder goed kunnen functioneren", legt Peter-Paul Lucker uit. Hij is teammanager maatschappelijk werk binnen Stichting de Basis. ,,Hiervoor was ik onder andere bedrijfsmaatschappelijk werker bij de politie en heb ik veel politiemensen begeleid die betrokken zijn geweest bij incidenten tijdens Oud en Nieuw. Binnen de functie die ik hier heb, begeleid ik de maatschappelijk werkers en ben ik op de achtergrond betrokken bij de casuïstiek en de aanpak van de mensen die zich aanmelden voor begeleiding."

NIEUW TRAUMA Mensen die getraumatiseerd zijn geraakt tijdens hun werk vragen niet snel om hulp, omdat ze zelf vaak hulpverlenend richting anderen zijn en zelf niet degene willen zijn die een hulpvraag uit moeten zenden. ,,Wij werken niet alleen vanuit regio's maar ook met doelgroepspecialisten. In het hele land hebben we ongeveer 55 maatschappelijk werkers, voor verschillende doelgroepen", vertelt Lucker. ,,Veel cliënten willen graag op de Basis verblijven tijdens Oud en Nieuw, maar ook al is het een veilige omgeving, je loopt nog steeds het risico dat je blootgesteld wordt aan vuurwerk. Het liefst zouden we een hele grote vuurwerkvrije zone hebben om dit te voorkomen."

Ook voor buddyhonden is vuurwerk geen pretje en sommige dieren kunnen na een heftige confrontatie met vuurwerk niet meer functioneren. ,,Het is ontzettend kostbaar om deze honden op te leiden en het is een maatje waar je aan gehecht bent. Vaak gaat het om mensen die al van heel veel dingen en mensen afscheid hebben moeten nemen in hun leven. Als ze dan ook nog hun buddyhond verliezen, is dat een nieuw trauma."

WERKWIJZE De maatschappelijk werkers van de Basis werken landelijk met cliënten met PTSS (Post Traumatisch Stress Stoornis) maar ook met hun partners en kinderen. ,,Als iemand PTSS heeft werkt dat door op alle gezinsleden", zegt Knapp. ,,Wij kijken naar wat dit binnen het gezinssysteem doet en welke gevolgen het met zich meebrengt. Hoe iedereen daarop reageert en wat voor patronen dan ontstaan. We doen veel aan psycho-educatie en het bespreekbaar maken van allerlei dingen. De kinderen krijgen aandacht om ze te laten ervaren dat ze gehoord en gezien worden en dat ze weten dat het belangrijk is hoe het met ze gaat. Vaak lopen kinderen thuis op hun tenen omdat ze niet weten hoe het met hun vader of moeder met PTSS gaat, wat de gevolgen zijn en hoe je hiermee kunt omgaan. Vaak zijn het de partners die zich aanmelden maar soms ook de betrokkenen zelf. Wij begeleiden het hele gezin inclusief de cliënt, of alleen de cliënt als deze alleen woont, meestal binnen het Landelijk Zorgsysteem voor Veteranen (LZV) bij een van de daarbij aangesloten GGZ-instellingen die gespecialiseerd zijn in traumabehandeling voor veteranen en andere geüniformeerde hulpverleners."

EFFECTEN Er zijn protocollen voor psychogerichte traumabehandeling. Sommige mensen herstellen van PTSS, anderen deels en die blijven levenslang restklachten houden. ,,Dit kunnen nachtmerries of angstaanvallen zijn", verklaart Lucker. ,,Vaak hebben deze mensen heel veel behandelingen gehad maar blijven ze bepaalde restklachten houden. Ze weten inmiddels wat het is en hoe ze er mee om moeten gaan maar ze blijven beperkingen ondervinden en dat is akelig. Daarom geeft het kracht dat ze elkaar hier bij de Basis kunnen vinden, bij partnergroepen of in andere vormen." Gemiddeld duren de begeleidingstrajecten een jaar. ,,Als kinderen kleiner zijn geven we vaak opvoedkundig advies aan de ouders", zegt Knapp. ,,Dat zijn dingen waar je rekening mee kunt houden, zoals letten op korte lontjes en als je dat aan voelt komen op tijd uit de situatie te stappen."

WAARDEVOL Omdat mensen met PTSS grote impact kunnen hebben binnen hun gezin, is het waardevol ze thuis te bezoeken en de kinderen te spreken. ,,Dit is vrijblijvend, sommige kinderen willen het niet", zegt Knapp. ,,Ook zij mogen boos zijn en geen zin hebben en daar is ruimte voor. Zeker pubers kunnen boos en stuurs zijn en dan is het de uitdaging ze er doorheen te trekken."

,,Heel soms melden kinderen zichzelf aan met de vraag hoe ze met hun vader of moeder moeten omgaan", voegt Lucker toe. ,,We hebben toestemming van de ouders nodig om met hen in gesprek te gaan en dat krijgen we meestal wel. Pubers willen bijvoorbeeld best graag vuurwerk afsteken, weten dat hun ouder daar last van heeft, maar willen het toch doen omdat ze zich graag afzetten."

Knapp: ,,Dat is gezond gedrag van pubers. We maken ook regelmatig mee dat kinderen zich aanpassen en voor ouders gaan zorgen, wat we parentificatie noemen. Als kinderen de zorgrol over gaan nemen is dat niet gezond voor hun ontwikkeling. Na aanmelding proberen wij binnen twee weken een afspraak te maken met een uitgebreide intake en organiseren op die manier de hulp die nodig is."

Meer informatie over Stichting de Basis: www.de-basis.nl.