Een eigen 'lustwarande' hebben

HEUVELRUG Er zijn de afgelopen jaren al veel buitens en villa's beschreven in deze krant. Op een gegeven moment gaan bepaalde zaken opvallen. Neem nou de rol van de tuinbazen op de buitenplaatsen.

Annet Werkhoven

Het was bij (vrijwel) alle grote huizen aan de Stichtse Lustwarande toch wel een must om een goede tuinbaas te hebben. Niet alleen om de immense tuin in bedwang te houden, maar ook om te proberen de tuin net iets specialer en mooier voor elkaar te hebben dan die van de buurman. De tuinbazen zelf deden daar graag aan mee. Zij zetten alles op alles om de tuin zo goed mogelijk te laten floreren. Een mooie tuin was ook goed voor de zaken: in de tuin zie je de aard van de mens wellicht? Opgeruimd en strak? De mijnheer die zijn zaken goed op orde heeft. Een verwaarloosde tuin? Mmm. Het gaat zeker niet zo goed met de zaken? Mijnheer kan zich geen goede tuinbaas veroorloven!

TAKEN VAN TUINBAAS Gelukkig stond een tuinbaas er niet alleen voor. Hij had vaak nog een aantal knechten in dienst. Samen zorgden ze voor de siertuin, boomgaard, moestuin, kas, oranjerie en de vijver! In de winter moest het tuinpersoneel ervoor zorgen dat de ijskelder goed gevuld werd met ijs uit de vijver. De voorloper van de ijs- en koelkast moest in de zomer vol zitten met ijs, zodat het goed zijn taak kon volbrengen als koeler voor allerlei dranken en voedsel.

WEDSTRIJDJE Was het voor de baas van de tuinbaas een prestigekwestie dat de tuin er piekfijn uitzag, ook voor de tuinbaas zelf hing er wel eens een prijsje aan. Vaak werd meegedaan aan wedstrijden om fruit, groente en bloemen te laten beoordelen. In De Kaap waren vorige eeuw dikwijls artikelen te lezen over tuinbazen die weer een prijs hadden gewonnen. Bijvoorbeeld op 12 juli 1924: 'Lauweren – De heer Colewey, tuinbaas op den huize Aardenburg behaalde op de Latyrus en rozen Tentoonstelling te Zeist, voor een fantasie-stuk een zilveren medaille, voor 12 varieteiten Latyrus evenzoo; en voor Polyantharozen een bronzen medaille.'

Veel grote buitenplaatsen kwamen in de jaren '30 in de problemen. Personeel werd duurder, zaken gingen slechter en de politieke onzekerheid en werkloosheidscrisis hielpen ook niet mee. De tuinbaas moest het met steeds minder mankracht doen, wat een grote opgave was. Veel buitenplaatsen openden de tuinhekken en lieten publiek toe om de tuinen tegen betaling te komen bewonderen. Daarnaast waren er ook werkloosheidsprojecten waarin mannen verplicht werden om aan tuinaanleg te doen. In Driebergen-Rijsenburg is het Rosarium een voorbeeld van een dergelijk project.