Muggenbulten? Of toch de eikenprocessierups?

HEUVELRUG Wie het nieuws een beetje bijhoudt, kan er niet omheen: de eikenprocessierups is er weer, ook in de Utrechtse Heuvelrug. 

Voor de instandhouding van de biodiversiteit kiest de Utrechtse Heuvelrug als bestrijdingsmethode voor het wegzuigen van de rupsennesten. Vooraf worden de bomen die voorzien zijn van rupsennesten, voorzien van een waarschuwingslintje. Medewerker van de gemeente controleren de bomen regelmatig zelf en nemen dan ook de gemelde locaties mee. ,,Het verwijderen is een grote uitdaging, omdat de rupsenplaag erg groot is op dit moment." Sinds maandag 1 juli is er extra inzet van de aannemer. De bestrijding van de eikenprocessierupsen wordt hiermee bijna verdrievoudigd. ,,Dit willen we voor de weken erna ook regelen."

DRIE KEER ZOVEEL Met het stijgen van het aantal rupsen wordt de aanpak grondiger. Volgens Arnold van Vliet, voorzitter van het Kenniscentrum Eikenprocessierups en bioloog bij Wageningen University, telde Gelderland vorig jaar het hoogste aantal eikenprocessierupsen ooit. Het kenniscentrum, ook gevestigd in Wageningen, inventariseert het aantal rupsen jaarlijks door in het hele land zogeheten feromoonvallen te zetten. Het aantal eikenprocessievlinders – de rupsen zijn dan dus vlinders geworden - dat daarin terechtkomt, gebruikt het centrum als indicatie voor het totale aantal rupsen. In 2018 werden ruim 134.000 eikenprocessievlinders gevangen. Dat waren er drie keer zoveel als het jaar ervoor. De verwachting is dat er dit jaar drie keer zoveel vlinders als in 2018 worden gevangen, zegt Van Vliet.

Wat is nu de oplossing voor het groeiende probleem van de eikenprocessierups? ,,We komen er niet vanaf'', zegt Van Vliet. ,,Het worden er alleen maar meer. Ook de dennenprocessierups komt eraan. Dit insect heeft nog meer brandharen dan de eikenvariant: een miljoen brandharen tegenover de 700.000 van de eikenrups. De dennenprocessierups bevindt zich nu in de Ardennen maar rukt, net als de eikenprocessierups, steeds verder op naar het noorden.''

Het heeft alles te maken met de klimaatverandering, legt hij uit. ,,Het wordt steeds warmer en er zijn steeds minder natuurlijke vijanden om de rups te bestrijden.'' Insecten als bijvoorbeeld kevers, sluipvliegen en sluipwespen hebben de rups op hun menu staan, net als koolmezen. ,,De afgelopen veertig jaar is zeventig procent van de insectenpopulatie verdwenen. Dat betekent dat de rupsen op zoek naar ander voedsel moeten, bijvoorbeeld de bladeren van de eikenboom.''

CAMPINGS De oplossing voor het probleem, volgens Van Vliet: bomeneigenaren – dus gemeenten en provincies – zouden het hele jaar rond moeten bezig zijn met de bestrijding. En niet alleen op het moment dat de rupsen er al zijn, of vlak daarvoor. ,,Breng in het najaar de hotspots – plekken waar de rups naartoe trekt – in kaart. Let daarbij vooral op plaatsen waar mensen zich verzamelen: campings, festivalterreinen, kinderopvanglocaties, enzovoort. En ga in het voorjaar preventief bestrijden.'' Dit klinkt eenvoudig, maar dat is het niet, waarschuwt Van Vliet. ,,Er zijn verschillende preventiemethoden en je moet rekening houden met de weersomstandigheden. Het vergt aandacht om zo'n middel met succes in te zetten. Het moet op de juiste manier en op het juiste moment.''

Behalve preventie ziet Van Vliet ook nut in het ,,stimuleren van natuurlijke vijanden''. Het voorbeeld van de gemeente Amersfoort, die besloten heeft om mezenkastjes in te gaan zetten, noemt hij goed, mits dit niet het enige natuurlijke bestrijdingsmiddel is. ,,Zorg ook dat de rest van de omgeving is ingericht voor mezen. Richt je bermbeheer erop in: ga niet maaien voordat de mezen jongen krijgen, want dan hebben ze niets te eten en verdwijnen ze gewoon. Dan hebben die kastjes geen enkele zin.''

GEKNUTSELD Van Vliet bepleit een landelijke aanpak van de eikenprocessierups. ,,Er wordt nu, met alle respect, veel geknutseld, door allerlei afzonderlijke instanties. Vaak wordt er gespoten op verkeerde momenten, met natuurschade als gevolg. Het is belangrijk om gezamenlijk energie te steken in het kaart brengen van het probleem en de aanpak nationaal af te stemmen. Maar ook dat is niet zo makkelijk. Want de eigenaren van bomen zijn gemeenten en provincies, dus wie heeft de eindverantwoordelijkheid?''

Daarbij: hoeveel gezondheidsschade de rups oplevert, wordt niet bijgehouden. Het aantal mensen met klachten dat de dokter belt, is dus niet bekend. Zolang er geen feiten en cijfers beschikbaar zijn over de gezondheidsgevolgen van de rups, is een grootschalige aanpak niet denkbaar. ,,Veel mensen in mijn omgeving hebben rode bultjes'', vertelt Van Vliet, zelf wonend in Ede. ,,Ik zie ze bij nogal wat ouders op het schoolplein. Zij denken dat het muggenbulten zijn. Dat zijn er dan wel heel veel, denk ik dan. Zelf fiets ik elke dag langs de rupsen. En ik heb nergens last van. Maar dat wil niet zeggen dat de rupsen geen probleem zijn.''