Alfa-bedding bom onder verdienmodel dyslexie

LEERSUM In 2016 kwam de Leersumse dyslecticus Balt van Raamsdonk (85) landelijk in het nieuws met Alfa-bedding, zijn aanpak voor voor- bereidend lezen, die dyslexie grotendeels voorkomt. Sindsdien vinden er pilots en wetenschappelijke onderzoeken plaats en werd de aanpak inge- voerd op Daltonschool Meander in Leersum.

Edith Hazelzet

Vorige week meldde de gemeente dat de kosten voor dyslexiezorg tussen 2017 en 2018 met meer dan 60 procent zijn toegenomen. In 2018 was er 220 duizend euro mee gemoeid. Trouw publiceerde 17 juni een opiniestuk met de titel 'Dyslexie is een verontrustend verdienmodel geworden'. Dat is nu juist het laatste wat Balt van Raamsdonk voor ogen heeft: hij wil dat zijn gedachtegoed tegen de laagst mogelijke kosten toegankelijk is voor alle scholen van Nederland.

Programmamanager Hildegonde Mostert van Alfa-bedding hierover: ,,Met de inzet van Alfa-bedding kun je latere uitval van leerlingen, en dus zorgkosten voor de gemeente, substantieel reduceren. Wanneer je het opneemt in het reguliere curriculum, heb je alleen materiaalkosten en training van leerkrachten. Het is een kwaliteitsinvestering in het reguliere onderwijs, die de kostbare inzet van gespecialiseerde krachten tijdens aparte uren aan individuele leerlingen voorkomt. Hoge dyslexiekosten zijn dan onnodig."

LOGISCH De Leersumse basisschool Wereldkidz Meander had dit schooljaar de landelijke primeur. Na pilots met kleine aantallen leerlingen elders in het land, startten zij in combinatieklassen 1/2 en 3/4 met de klassikale inzet van de principes van Alfa-bedding. Leerkrachten Angely Koster (groep1/2) en Floor van den Elshout (groep 3/4) zijn na bijna een jaar werken nog steeds enthousiast over de nieuwe aanpak die het vlot herkennen van woordbeelden bewerkstelligt. ,,Het klonk bij de eerste uitleg door Hildegonde meteen al zo logisch, dat je je afvraagt waarom niet al jaren het leren lezen zo wordt voorbereid. Wel is het als leerkracht echt schakelen, als je altijd gewend bent geweest om te werken puur vanuit de fonetiek, dus hoe iets klinkt," vertelt Koster. ,,Nu speelt het letter- en woordbeeld in eerste instantie de hoofdrol, en je weet eigenlijk vanuit je ervaring dat dat bij kinderen van nature belangrijk is. Hoe snel weten de kleuters niet elkaars namen op de stoeltjes te herkennen, al kunnen ze nog niet lezen? Het zit in hen om patronen te onderscheiden, van groot naar klein, net als in de werkelijke wereld. Eerst zijn alle honden honden, daarna zien ze poedels en teckels. Bij het leren lezen deden we het net andersom."

Collega Van den Elshout: ,,Ik heb dit jaar ervaren dat de meeste leerlingen erg ontvankelijk zijn voor letter- en woordbeelden. Je ziet dat ze die snel herkennen, en door de opzet vinden ze het ook leuk om te leren. En ikzelf om het te geven. Ik zou het nu niet anders meer kunnen, maar zeker ook niet meer willen doen."

WAT ZIE JE Het werken met alfabetnamen van letters in plaats van klanken is het startpunt. ,,De kinderen leren gewoon 26 letters en niet meer 40 klanken. Voor groep 4 betekende dat dat ze een en ander weer af moesten leren, maar dat ging bij de meesten verrassend snel," aldus Van den Elshout. ,,Basaal is bij deze aanpak verder het verschil tussen zien en klinken. Denk maar aan de 'ch'. Een letter zie je en schrijf je, een klank hoor je en zeg je," vertelt Koster. De klank/tekenkoppeling komt bij Alfa-bedding pas later, wanneer de letters en vele basiswoorden als beeld verankerd zijn in de hersenen van de kinderen. ,,Dan gaat het ook vanzelf," beaamt haar collega. ,,Bij het dicteewoord 'vies' vraag je dan: welke letter hoort er bij de klank 'v'? En wat zie je dan in je hoofd? Die vragen leveren geen problemen meer op, want het beeld kwam eerst. Je hebt het woord 'beer' echt waargenomen, waarna je nooit meer zou denken dat je 'bir' schrijft. Je kunt immers niet horen hoe je dingen spelt. Nu kun je tegen de kinderen zeggen: je weet hoe het woord 'deur' eruit ziet. Bedenk nog eens meer woorden die er op lijken. En dan schrijven ze 'zeur' ook correct."

Het leuke van de aanpak vindt Koster dat ze er haar eigen creativiteit in kwijt kan: ,,Het is niet zo'n strak stramien. De kleuters hebben de vormen van de letters in de zandbak gemaakt, en ze gekleid. Anders begon je met benoemen van de klanken (à), (buh), (suh), (duh), wat erg abstract is. Het past niet bij hun ervaring van hoe ze hebben leren spreken. Nu zijn ze er allemaal op hun eigen manier mee bezig, en voelen ze zich meer betrokken. De kinderen hebben met deze aanpak sneller succeservaringen. Het is enorm stimulerend om als kleuter in boekjes ineens al hele woorden te kunnen herkennen. Wij horen van ouders met oudere kinderen, die anders leerden lezen, dat ze echt verschil merken, vooral in enthousiasme voor lezen."

De juf van groep 3/4 merkt dat de aandacht en verzorging van het schrijfwerk ook is toegenomen, net als de spelling op de tablet: ,,Ze denken beter en logischer na, werken nauwkeuriger. Ze hebben goed en met aandacht leren kijken, ook naar details, en verschillen leren onderscheiden. Ik zie echt een groei, en verwacht dat groep 2 die geen andere aanpak gewend is, het volgend jaar nog beter doet."

DENKOMSLAG Vanuit de Stichting Wereldkidz wordt de ontwikkeling rond ontluikende geletterdheid met Alfa-bedding met interesse gevolgd. Leerkrachten van verschillende scholen kwamen kijken in de klas. ,,Zij vonden het in eerste instantie wel ingewikkeld. Maar als je niet vanaf het begin bent meegenomen, mis je de omslag in je denken die je moet maken, maar daarbij helpt de begeleiding vanuit Alfa-bedding. Met name in de instructie moet je je er bewust van zijn hoe je vragen formuleert. Nooit meer vragen: hoe klinkt dat, en hoe schrijf je het dan? Maar: wat zie je? Maar dat zit snel genoeg in je systeem," verzekert Van den Elshout. De Leersumse aanpak is bedoeld voor het voorbereidend leesonderwijs in groepen 2 en 3.

Ondertussen timmert Alfa-bedding verder aan de weg. ,,Na alle media-aandacht in 2016 hebben we hard gewerkt aan het verkrijgen van fondsen. We kregen al twee keer financiering van Stichting Dyslexie Fonds, en daarnaast van de Hersenstichting en particulieren," vertelt Mostert. Het aantal pilots door heel Nederland is uitgebreid, en er wordt samengewerkt met de Basiseenheid Orthopedagogiek van de Rijksuniversiteit Groningen en het lectoraat Early Childhood NHL Stenden Hogeschool: ,,Inmiddels is er een aantal studenten afgestudeerd op onderzoek naar deelaspecten van Alfa-bedding. Op een aantal scholen in Noord-Holland wordt nu onderzoek gedaan aan de hand van experimentele en controlegroepen naar het verschil in ontwikkeling tussen kinderen in risicogroepen, die al dan niet met Alfa-bedding worden voorbereid op het leren lezen." Laatstgenoemde studie dient als voorbereiding op een promotie-onderzoek. Dit alles draagt bij aan Balt van Raamsdonks voornaamste drijfveer: kinderen helpen zodat zij zich naar hun volle potentieel kunnen ontwikkelen, en dat zij gevrijwaard blijven van de frustraties die hij op school en in zijn werkzame leven vanwege zijn dyslexie heeft doorstaan.