Stemmen tijdens pandemie: gaat corona iets doen met het opkomstpercentage?

HEUVELRUG Nederland maakt zich op voor unieke verkiezingen: middenin coronatijd openen de stembureaus volgende week hun deuren. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2017 stemde in de gemeente Utrechtse Heuvelrug 86,4 procent van de kiesgerechtigden. Wat de virusdreiging gaat betekenen voor de opkomst dit jaar is voer voor discussie.

Het worden ,,in alle opzichten” unieke verkiezingen, zegt Bert van den Braak, als parlementair historicus verbonden aan de Universiteit van Maastricht. Volgende week mogen naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek ruim 13 miljoen Nederlanders hun stem uitbrengen, onder wie 38.500 inwoners van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Een deel kan dat vanuit huis regelen.

PRIMEURS Zo mogen 70-plussers stemmen per post. Een primeur voor Nederland, zegt Van den Braak. ,,Ook het stemmen op meerdere dagen is niet eerder voorgekomen.” Om de drukte te spreiden kunnen kiezers in een beperkt aantal stembureaus per gemeente ook op 15 en 16 maart terecht. Deze extra dagen zijn vooral bedoeld voor kwetsbare groepen, maar alle kiezers mogen dan hun stem uitbrengen.

OPKOMST Of het hoge opkomstcijfer van de vorige Kamerverkiezingen, ruim 81 procent landelijk en dus 86,4 procent in Utrechtse Heuvelrug, wordt gehaald, is de vraag. Zo becijferde opiniepeiler Maurice de Hond dat 10 procent van de mensen die bij de vorige verkiezingen wel stemde, nu zegt niet naar de stembus te gaan vanwege besmettingsgevaar. Kajsa Ollongren, als minister van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor de verkiezingen, houdt het op 3 procent.

,,Het is niet ondenkbaar dat corona de opkomst iets zal beïnvloeden”, zegt Van den Braak. ,,Maar met het briefstemmen en de twee extra dagen zijn er behoorlijke maatregelen genomen om iedereen de kans te bieden een stem uit te brengen.”

‘MENSEN KOMEN WEL’ ,,Mensen die echt willen stemmen, doen dat wel”, zegt ook Carolien van Ham, politicoloog aan de Radboud Universiteit. Ze wijst op de herindelingsverkiezingen die in november in zeven gemeenten werden gehouden. ,,Het aantal mensen dat toen niet stemde vanwege corona bleek vrij laag te liggen. Nu gaat het om nationale verkiezingen en zijn er extra opties om een stem uit te brengen.”

Maatregelen
Om te voorkomen dat 17 maart tot ‘superspreading event’ verwordt, worden op alle stembureaus maatregelen getroffen. Een aantal daarvan opgesomd:
- De stemlokalen zijn zo ingericht dat kiezers en stembureauleden anderhalve meter afstand kunnen houden.
- Op iedere stemlocatie is een extra stembureaulid aanwezig dat kijkt of het niet te druk wordt en of iedereen zich aan de regels houdt. In heel Nederland zijn zo’n 70.000 stembureauleden en tellers nodig, een kwart meer dan normaal.
- Stembureauleden doen voordat ze met hun werk beginnen een gezondheidscheck.
- Stemhokjes, deurklinken en andere ‘contactpunten’ worden in ieder geval elk half uur schoongemaakt. Stempotloden worden na iedere aanraking gereinigd.
- Tussen de stembureauleden en kiezers staan spatschermen.
- Volmachtnemers, mensen die met een machtiging namens anderen stemmen, mogen naast hun eigen stem drie volmachtstemmen uitbrengen in plaats van de gebruikelijke twee.