Historicus Renger de Bruin vertelt in Leersum over adel en ridderschap

LEERSUM Historicus Renger de Bruin is de auteur van het recent verschenen boek Adel en ridderschap in Utrecht. Op uitnodiging van de Historische Vereniging Leersum vertelt hij op woensdag 4 oktober over de boeiende geschiedenis van de Utrechtse adel, met natuurlijk bijzondere aandacht voor de Utrechtse Heuvelrug.

Het verhaal van de adel begint meer dan 1500 jaar geleden. De Bruin vertelt: ,,De oorsprong van de Utrechtse adel onttrekt zich aan ons oog als een bosrand tijdens een mistige zonsopgang in de herfst. Maar toch is er iets over bekend. Opgravingsvondsten uit de vroege middeleeuwen wijzen al op een erfelijke bovenlaag.” Zijn boek, het resultaat van jarenlang onderzoek, is een verhaal van opkomen, verdwijnen en zich handhaven van talrijke geslachten.

Het boek ‘Adel en ridderschap in Utrecht’. Foto: Historische vereniging Leersum.

KASTELEN

De Bruin: ,,Leersum ligt midden in een kerngebied van de Utrechtse adel. Aan de nabij gelegen Langbroekerwetering werd in de dertiende en veertiende eeuw een hele rij woontorens gebouwd, waaruit zich later complete kastelen als Sterkenburg, Lunenburg en Sandenburg ontwikkelden. En binnen de voormalige gemeente Leersum lagen twee belangrijke kastelen: Broekhuizen en Zuylestein.”

De lotgevallen van de adel zijn bepaald door oorlogen, revoluties, epidemieën, economische crises, maar ook door tijden van vrede en voorspoed. Naast deze invloeden van buitenaf zijn er de individuele factoren van verstandige of onverstandige beslissingen, ziekte en sterfgevallen.

Zuylestein had in de zeventiende eeuw de mooiste tuin van de provincie. Het kasteel was in 1630 verworven door stadhouder Frederik Hendrik en was later door hem geschonken aan zijn bastaardzoon Frederik. Het tuinontwerp was classicistisch met fraaie geometrische figuren, begrensd door bomenrijen. Foto: Collectie Het Utrechts Archief.

KRACHTIGE VROUWEN

De geschiedenis van ridders, baronnen en jonkheren impliceert een mannenwereld, maar De Bruin wijst ook op krachtige vrouwen als Margaretha Turnor, die de herbouw van kasteel Amerongen leidde, en de kritische schijfster Belle van Zuylen. De Tweede Wereldoorlog kostte het leven aan de Leersumse verzetsstrijdster jkvr. Jeanne Pauw van Wieldrecht. Haar zusje Agnies heeft later op beeldende wijze de leefwereld en het taalgebruik van de adel in de twintigste eeuw beschreven.

HEEL HOLLAND BAKT

Er zijn nu nog adellijke families, die het volhouden op voorvaderlijke kastelen, waarvan zij de exploitatie rond proberen te krijgen, bijvoorbeeld door een televisieprogramma als Heel Holland Bakt mogelijk te maken. De Bruin: ,,Ook het erfgoed van de adel, zowel materieel als immaterieel, wordt voor het nageslacht bewaard door stichtingen en verenigingen. Een van de instellingen die het erfgoed van de adel bewaren, is de Ridderschap van Utrecht, die het initiatief tot het boek heeft genomen.”

Aanvang: 4 oktober 2023 om 20:00 uur, locatie: De BinderHoflaan 29 in Leersum. Inloop vanaf 19.30 uur. Toegang is gratis.