‘Herdenking van oorlog vraagt om nieuwe lokale activiteiten’

UTRECHTSE HEUVELRUG Deze week staat Nederland weer stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog. In het hele land wordt herdacht en gevierd. Het aantal Nederlanders dat de oorlog heeft meegemaakt slinkt elk jaar weer verder. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei zet in op nieuwe activiteiten in de wijken om het herdenken van de oorlog aansprekend te houden. ,,Vergeten mogen we nooit”, zegt Micha Gelber, overlevende van de Tweede Wereldoorlog 

De inmiddels 87-jarige Gelber is nog dagelijks met de Tweede Wereldoorlog bezig. Hij was vierenhalf jaar oud toen de Duitsers Nederland binnenvielen. Gelber overleefde met zijn broer en ouders het bombardement op Rotterdam en de gevangenschap in Westerbork en Bergen-Belsen. ,,Het is statistisch bijna onmogelijk dat ik dit met mijn broer en ouders overleefd heb.” 

BLIJVEN VERTELLEN In april 1945 maakte hij met zijn familie deel uit van het Verloren Transport, het laatste treintransport met ruim 2.400 gevangenen uit Bergen-Belsen die door de nazi’s werden afgevoerd tot ze door de Russen bij het Duitse Tröbitz werden bevrijd. Gelber denkt vaak met dankbaarheid terug aan zijn ouders. ,,Zonder hun bescherming hadden mijn broer en ik het niet gered. Zij hebben op cruciale momenten moedige beslissingen genomen.” 

Zijn ervaringen met de oorlog deelt Gelber onder meer graag op scholen. ,,Kinderen weten minder van de Tweede Wereldoorlog en er zijn steeds minder overlevenden. Daarom vind ik het belangrijk om mijn verhaal te blijven vertellen. Vergeven kunnen we niet, vergeten mogen we nooit. Het onderwijs heeft hier een belangrijke rol in.”

Herdenken in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Amerongen
19.00 uur bijeenkomst in Andrieskerk, Hof 16 (programmaboekje wordt gevolgd); 19.40 uur stille tocht naar de nieuwe begraafplaats. Bij binnenkomst op begraafplaats tulpen pakken en deze neerleggen op oorlogsgraven. Als eerste verzamelpunt bij centraal monument met koraalmuziek door Ons Genoegen. Kranslegging; 20.00 uur 2 minuten stilte; 20.02 uur na afloop van 2 minuten stilte wordt het Wilhelmus gespeeld door Ons Genoegen, maar niet meegezongen; 20.15 uur einde bijeenkomst.

Doorn
19.00 - 19.30 uur herdenkingsbijeenkomst in Maartenskerk (programmaboekje wordt gevolgd); 19.35 uur verzamelen voor het Cultuurhuis; 19.40 uur stille tocht richting monument. Toespraak en kranslegging; 20.00 uur 2 minuten stilte; 20.02 uur na afloop van 2 minuten stilte wordt 1e en 6e couplet van het Wilhelmus gezongen. Daarna bloemlegging en defilé langs het monument. Na afloop gelegenheid voor koffie en thee in Cultuurhuis; 20.30 uur einde bijeenkomst.

Driebergen
In de middag vindt er een korte herdenking plaats van het zogenoemde Englandspiel.
18.45 uur start herdenkingsbijeenkomst in St. Petrusbanden, Kerkplein (programmaboekje wordt gevolgd); 19.25 uur opstellen stille tocht; 19.35 uur vertrek stille tocht naar monument. Route: Drieklinken, Buzziburglaan, fietspad Hoofdstraat, langs het Joods monument; 19.50 uur aankomst bij monument in Wildbaan, aansluitend toespraak; 20.00 uur 2 minuten stilte; 20.02 uur na afloop van 2 minuten stilte wordt 1e en 6e couplet van het Wilhelmus gezongen. Kranslegging, bloemlegging en defilé langs het monument; 20.15 uur einde bijeenkomst.

Leersum
19.00 uur aanwezigen verzamelen voor stille tocht op het Kerkplein; 19.05 uur vertrek stille tocht. Kranslegging bij monument Oude begraafplaats. Kranslegging bij monument Rijksstraatweg bij nr. 22. Kranslegging bij monument Rijksstraatweg Gemeentekantoor. Toespraak en voorlezen van gedicht; 20.00 uur 2 minuten stilte; 20.02 uur na afloop van 2 minuten stilte wordt 1e en 6e couplet van het Wilhelmus gezongen. Aansluitend gelegenheid voor het leggen van bloemstukken en defilé langs het monument. Gelegenheid voor drankje in Michaëlhuis; 20.45 uur einde bijeenkomst.

Maarn
Vanaf 18.55 uur verzamelen bij ingang begraafplaats aan de Jacob van Wassenaerlaan; 19.05 – 19.45 uur vertrek stille tocht (Jacob van Wassenaerlaan, Tromplaan, Sportlaan, Raadhuislaan, onder tunneltje door naar Raadhuisplein). Toespraak, voorlezen van gedicht en kranslegging; 20.00 uur 2 minuten stilte. Na afloop van 2 minuten stilte wordt 1e couplet van het Wilhelmus gezongen. Aansluitend gelegenheid voor het leggen van kransen en bloemstukken en defilé langs het monument. Na afloop in hal van raadhuis koffie/thee/frisdrank; 20.45 uur einde bijeenkomst.

Overberg
19.00 uur verzamelen bij de Buurthucht, Haarweg 33b, voorafgaand aan stille tocht; 19.25 uur vertrek stille tocht; 19.50 uur aankomst bij monument, toespraak, voorlezen van gedicht en kranslegging; 20.00 uur 2 minuten stilte; 20.02 uur na afloop van 2 minuten stilte worden 1e en 6e couplet van het Wilhelmus gezongen. Aansluitend gelegenheid voor het leggen van kransen en bloemstukken en defilé langs het monument; 20.10 uur vertrek in stilte naar De Buurthucht.

MINDER OVERLEVENDEN Naar schatting maakten 1,3 miljoen Nederlanders die nu nog in leven zijn de bevrijding in 1945 mee. Dat blijkt uit een analyse van LocalFocus uit 2020 op basis van CBS-cijfers. Het aantal Nederlanders dat de oorlog heeft meegemaakt daalt in rap tempo. Vijf jaar geleden bestond de groep nog uit meer dan 1,8 miljoen Nederlanders, sindsdien is deze groep met bijna een derde geslonken.

In de gemeente Utrechtse Heuvelrug is volgens de laatste analyse van LocalFocus 11 procent 76 jaar of ouder. Deze mensen zijn geboren voor de bevrijding van Nederland en kunnen dus herinneringen hebben aan de Tweede Wereldoorlog. Landelijk ligt dit percentage op 7,5 procent. De gemeente Utrechtse Heuvelrug ligt dus boven  het landelijk gemiddelde van ouderen die herinneringen kunnen hebben aan de Tweede Wereldoorlog. De Noord-Hollandse gemeente Laren springt met 15,4 procent mensen van 76 jaar of ouder er bovenuit.

(de tekst gaat onder de afbeelding verder)

Volgens de meest recente cijfers is 11 procent van de inwoners van Utrechtse Heuvelrug 76 jaar of ouder. - Beeld: ANP

VOOR IEDEREEN Om Dodenherdenking op 4 mei en Bevrijdingsdag op 5 mei voor iedereen aansprekend te houden, worden nieuwe activiteiten georganiseerd. ,,Denk bijvoorbeeld aan de Vrijheidsmaaltijden die dit jaar door het hele land georganiseerd worden”, zegt Gerben van den Berg van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. ,,Juist ook in wijken waarin veel mensen wonen met een familiegeschiedenis buiten het huidige Nederland. Vrijheid deel je met elkaar.”

Dat vrijheid en vrede niet vanzelfsprekend zijn maakt de oorlog in Oekraïne dit jaar nog eens extra duidelijk. ,,De gedachten van velen zullen op 4 en 5 mei ook uitgaan naar alle onschuldige mensen die op dit moment slachtoffer zijn van dit gewelddadige conflict”, zegt Van den Berg. Overlevende van de Tweede Wereldoorlog Gelber doet het conflict in Oekraïne ook denken aan vroeger. ,,In de Tweede Wereldoorlog werden er ook steden platgegooid en dat gebeurt daar nu ook. Vreselijk.”

Wie en wat wordt herdacht?
In Nederland herdenken we op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Sinds 1961 worden ook de slachtoffers van de oorlogssituaties en vredesoperaties waarbij Nederland betrokken was na de Tweede Wereldoorlog herdacht.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen grote aantallen mensen om. Velen stierven door oorlogsgeweld of uitputting, zowel in Europa als in Zuidoost-Azië. Ook zijn veel mensen omgekomen omdat zij in verzet kwamen. Zes miljoen Joden, waarvan 104.000 uit Nederland, kwamen om tijdens de Holocaust. De Holocaust was de opzettelijke en georganiseerde vervolging van en op Joden.
Ook Roma en Sinti werden slachtoffer van genocide door de nazi’s. Schattingen over het aantal Roma en Sinti dat omkwam tijdens de oorlog, lopen uiteen van 220.000 tot 1,5 miljoen waarvan 215 Roma en Sinti uit Nederland.
In het hele land zijn op 5 mei activiteiten om het einde van de Tweede Wereldoorlog te vieren. Nederland staat dan stil bij de waarde van vrijheid, democratie en mensenrechten. De overheid koos voor deze datum omdat op die dag de Duitsers zich overgaven.